Shkruan Fahri Xharra*
Shqiptarët e Maqedonisë duhet të kenë krenarinë kombëtare që nuk i kanë duart e njollosura si të tjerët me grumbullimin e hebrenjve në tokat e tyre, për t’i dërguar ata në kampet naziste të shfarosjes – në rastin tonë Treblinka – Poloni.
Pak histori të kohës së errtë nazifashiste, ku sllavët serbë, bullgarë dhe maqedonas u bënë shkas i dërgimit të 8000 hebrejve në kampin e vdekjes në Poloni. Një krenari shqiptare, e cila nuk harrohet kurrë nga hebrejtë e nga Izraeli.
Komuniteti hebraik në Maqedoni ishte shumë i hershëm, e që daton nga shekulli i III-të dhe IV-tërt. Në atë kohë hebrejtë u përqëndruan në Shkup, Stobi, Manastir, Strumicë dhe gjetiu nër Maqedoni.
Por, fatkeqësisht, komuniteti në zë nga 8 000 banorë u zhdukën në kohën e Holokaustit. Në marsin e vitit 1943, policia dhe ushtria bullgare filloi një sulm grumbullimi të hebrejve duke i dërguar të gjithë ata në Treblinka, kampin e shfarosjes, ku 7 155 prej tyre u mbytën.
Shpëtuan dhe mbijetuan disa dhjetra të rinj, të cilët pak para nisjes mundën të ikin.
Bashkëpunëtorët sllavë të nazizmit ishin të vetmit që kishin përgatitur foto albumet me fotot e hebrejve që më vonë u dërguan në Poloni.
Pas fotos të çdo personi qenë shënimet e sakta; si lidhjet familjare, me çka merreshin, adresat e banimit dhe shumë hollësi të tjera. Fotot dhe informatat personale të hebrenjve ishin në serbisht dhe maqedonisht. Fotot pas gjetjes u ruajtën në “The Eventov Collection”. Sot, ato ruhen në arkivën qendrore të historisë së popullit hebre (CAHJP).
Pas emrave familjarë ishin këta emra personal: Elbuchar, Aroesti, Ashkenazi, Bachar, Versano, Chazan, Cohen, Moreno, Kalderon, Kimchi, Russo e të tjerë.
Sa mirë që ne shqiptarët jemi faqebardhë në këtë aspekt. Populli ynë duhet të jetë krenar me shpirtbardhësinë e tij
* përmbledhur nga National Library of Israel
Gjakovë – 18.9.20
