Nga Nexhat Merxhushi
Në vitin 2014, historianët shqiptarë Luan Malltezi e Sherif Delvina kanë përgatitur librin “Çështja Çame-Mid’hat Frashëri Ministër Fuqiplotë, Athinë (1923-1926)”, një përmbledhje letrash që Mid’hat Frashëri, ministry fuqiplotë i Shqipërisë në Athinë u dërgon eprorëve apohomologëve të vet gjatë periudhës që ai shërbeu në Athinë.
Ky botim, që hedh dritë mbi përpjekjet e ish-ambasadorit tonë në Greqi në kohën kur çamët po shkuleshin nga trojet e tyre, doli në dritë pas shumë studimesh të materialeve të shkruara me dorë nga Mid’hat Frashëri, me qëllim mbrojtjen e çështjes çame me përkushtim të lartë kombëtar.
Një qëmtim i kujdesshëm i materialeve, nxjerrë kryesisht nga Arkivi Qendror i Shtetit, na sjell në vëmendje gjithë përkuhstimin atdhetar dhe përpjekjet diplomatike të ish-ambasadorit Frashëri, komunikimet me ish-ministrin e Jashtëm, me atë të Brendshëm, me vetë Presidentin e Republikës, asokohe, Ahmet Zogu, por edhe me homologët grekë.
Është një raportim i rregullt për marrëdhëniet me vendin fqinj, por më së shumti për çështjen çame, për shpërnguljet, burgimet, vjedhjen e pasurisë, depërtimin në Turqi. Frashëri ishte këmbëngulës në kërkesat e veta dhe nuk përtonte t’u dërgonte qindra letra eprorëve të tij, edhe pse shumë herë nuk merrte përgjigjje, ndonëse gjendja siç thoshte ai ishte katastrofike.
Madje ai shkonte dhe më tej, papritur reagimin e shtetit të tij, i propozon Kryeministrit grek Pangallos, të ndërrojë popullsinë çame me atë të minoritetit grek në Shqipëri. Letërkëmbimet me Shqipërinë, takimet në Athinë, përpjekjet e pafundme dhe heshtja e Tiranës, tregojnë në fakt se si ata u lanë në mëshirë të fatit me marrëveshjengreko-turke për e popullsisë…
(Fragment nga libri “Spastrimi etnik në Çamëri”)
