Nga Iva Tiço
Pyetja “Sa nga vetja ka personazhi?”, duket se ka lindur bashkë me letërsinë. Edhe ata që e kanë njohur nga afër Homerin, duhet ta kenë pyetur për shembull, nëse dinakëria e Odisesë ishte tipar i tij që pastaj i ishte veshur personazhit, apo nëse ato dhjetë vjet endje në mes detrash, për t’u kthyer në shtëpi, ishin në të vërtetë dëshirë e shkrimtarit për t’u endur nëpër botë… E di që nuk ka kuptim ta pyesësh fare autorin për të tilla gjëra, por nuk mund ta shmang, madje dhe në mes të natës, teksa lexoj librin, ngacmimi për të nisur një sms është shumë i madh, kur autorin e njeh nga afër, ke punuar bashkë dhe ju ka ndarë vetëm një qelq mes tryezave dhe ke bërë biseda personale…“Sigurisht, që kjo pjesë është jeta ime, patjetër që aty jam unë”, kthen përgjigje Alfred Peza, i cili “çuditërisht” për mua këtë radhë është “shkrimtari”. “Çuditërisht”, sepse ndryshe nga disa kolegë të tjerë gazetarë, nuk na ka lënë kurrë të kuptojmë që synonte letërsinë. Dhe sërish “çuditërisht”, sepse libri më zhgënjen për mirë. Dhe sërish “çuditërisht” ai e mirëpret këtë koment të sinqertë dhe e shoqëron me një buzëqeshje të kënaqur, teksa takohemi për të folur nga afër për mbresat e leximit, sapo unë e kam mbaruar, një ditë përpara se të çelet panairi i librit dhe ai të ulet e të firmosë autografët për lexuesit e romanit të tij të parë “Sarah”.
Jam ulur me të në të njëjtën kafene, ku fiks një vit më parë, me një tjetër koleg që kishte zgjedhur të shkruante një roman nën pseudonimin Tom Kuka, u ulëm për romanin e tij “Hide në kalldrëm”. Veç kënaqësisë, se një brez i ri shkrimtarësh po i vijnë letërsisë shqipe nga gazetaria, biseda ka një të përbashkët tjetër me atë të një viti më parë: Shqipërinë e viteve ’20-‘30, të pastudiuar pothuajse fare në të gjitha programet mësimore dhe pothuajse të paprekur për subjekte letrare, pasi shumica e veprave bashkëkohore frymëzohen pikërisht nga e sotmja.
Ndryshe nga shumë shkrimtarë “të rinj” që romanin e parë (dhe më të suksesshmin në shumë raste) e kanë me nota të theksuara biografike, Alfred Peza ashtu si Tom Kuka një vit më parë, e ka fund e krye trillim artistik. Letërsi të mbështetur mbi ngjarje e personazhe historike. Dhe jo ngjarje dosido, por vitet e para të ndërtimit të shtetit modern shqiptar, ndërtimit të qytetit të Tiranës dhe sigurisht ndërtimit të një bote femërore krejtësisht moderne dhe europiane. Me këmbënguljen e një gazetari skrupuloz, ka ditur që në një artikull mëse normal të gazetave shqiptare, të mësojë në një shkrim të shkruar për një tjetër qëllim, të parin gjest emancipues të një gruaje shqiptare që kishte flakur ferexhenë dhe kishte shkaktuar një tërmet duke vallëzuar ashtu kryezbuluar më një ballo të Ambasadës Amerikane. Gruaja quhej Sarah Blloshmi dhe pas kërkimeve nëpër arkiva për Alfred Pezën ajo erdh’ e u shndërua në muzën dhe subjektin e kërkuar.
Një grua që të kujton Ella Fitzgerald për nga lehtësia për t’u shndërruar në muzë e për të sjellë një modë të re, duke ndryshuar njëherë e mirë një shoqëri që jeton brenda kufijve. Një grua që Peza, megjithëse e ka njohur përmes gjurmëve të shkruara në arkiva, ka mundur ta vizatojë me sytë e mendjes e ta vendosë pastaj mes personazheve historikë më të rëndësishëm të kohës, ta dashurojë, madje edhe me mbretin e saposhpallur Ahmet Zogun.
“Nuk ka ndjesi më të bukur se letërsia”, tregon Peza me buzëqeshjen e dikujt që ndihet vërtetë Zot. Dhe si Zot krijues, sigurisht ka të tjera plane, dy subjekte i ka tashmë në kokë, për të shkruar një lloj triptiku, që duke u mbështetur në të tjerë personazhe realë do sjellë të tjera copëza Shqipërie, në të tjera kohë e hapësira. Dhe për mua që ia njoh prej vitesh vullnetin dhe disiplinën e punës, e di që është thjesht çështje kohe derisa dy romanet e tjerë t’i kemi në dorë. Dhe atëherë nuk do kem më asnjë lloj çudie, sepse e di që tashmë Alfred Peza më ka shpërfaqur një shkrimtar. Dhe kjo nuk është një gjë kaq e lehtë për t’u thënë. Por, është një lajm shumë i bukur.
/tiranapost.al/
