Nga Ardian Lekaj
Megjithëse i larguar për më shumë se çerek shekulli, ndjek nga afër zhvillimet politike dhe ekonomike të Shqipërisë sime. Si optimist, jam i sigurt se Shqipëria sot është më mirë se dje, dhe se nesër do të bëhet më mirë se sot.
Në karrierën time kam pasur fatin e madh të vizitoj mbi 60 shtete dhe të bashkëpunoj me nacionalitete nga më të ndryshmet. Nga njëra anë kam parë nga afër bukurira, buzëqeshje, mrekullira, gëzime, pasurira, kurse nga tjetra kam parë në sy fukarallëkun, trishtimin, pisllëkun, vuajtjet, mizerjen. Kudo ku kam qenë, më kanë pyetur nga vija. U kam thënë se jam shqiptar. Kanë qenë të shumtë ata që më kanë pyetur “si është Shqipëria?”. Që të jemi realistë e ta shohim të vërtetën në sy, duhet të themi se sot Shqipëria karakterizohet nga një treg i brendshëm i vogël, nga burime të limituara, nga një largim i vazhdueshëm i popullsisë, nga lëvizja pa kriter e popullsisë, nga programe të paqarta zhvillimi; që i mungojnë mënyrat inovative të investimeve, fokusimi në projekte, asistenca teknike, që i mungojnë politikat rajonale dhe menaxhimi i tyre.
Megjithatë unë jam sërish optimist, sepse kam parë iniciativa interesante nga qeveria. Pyetja kryesore që kjo e fundit duhet t’i shtrojë vetes, është si të realizojë një zhvillim të shpejtë e të qëndrueshëm të ekonomisë. Por një pyetjeje të tillë nuk është e lehtë t’i japësh përgjigje, pa bërë më parë një analizë të thellë të procesit dhe nevojave që ke. Po ju sjell një shembull nga partnerët tanë singaporezë, të cilët janë shumë krenarë e me të drejtë. Pesëdhjetë vite të shkuara, Singapori qe një vend i pazhvilluar me një GDP më të ulët se US$ 320. Sot është shteti me zhvillimin më të lartë të ekonomisë, me një GDP US$ 60000. Për një vend që pothuajse nuk ka asnjë burim natyror, mund të thuash se është e paimagjinueshme. Një vend pa eksperiencë industriale dhe vetëm 3 milionë banorë! Por si e arritën ata një rezultat të tillë? Duke iu bashkuar globalizimit botëror, tregut të lirë kapitalist, shkollimit dhe një politike të përpiktë pragmatike. Për të joshur investitorët, Singaporit iu desh të krijonte një situatë të sigurt pa korrupsion, taksa të ulëta dhe të pavarura nga sindikatat. Dhe vetëm 7 vite pas realizimit të kësaj, një e katërta e kompanive ishin investitorë nga Amerika dhe Japonia. Filluan investimet në infrastrukturë dhe shkollimi teknik i të rinjve. Sot Singapori është shteti më i madh për transshipment, një vend turistik që ka të zhvilluar sidomos turizmin mjekësor e kulinar e që pret mbi 10 milionë turistë në vit.
Është shembull që të mbush me entuziazëm e të bën të ëndërrosh për Shqipërinë. Lexoj nëpër artikuj të ndryshëm të shtypit, se investitorët nuk janë të interesuar për Shqipërinë. Kjo është më se e vërtetë. Më tregoni ju lutem një slogan në botë, që të nxit të dish më shumë për Shqipërinë dhe mundësitë ekonomike që ka. Të vetmet slogane që kam gjetur vetëm dy vitet e fundit, i përkasin turizmit dhe asnjë fushe tjetër, ekonomisë fjala bie, për të cilën po flasim. Slogani duhet të jetë autentik, ku të shpjegohen me pak fjalë përparësitë e Shqipërisë në rajon. Ai duhet të ndërtojë besim, të jetë autoritar, të ngjallë respekt, të krijojë dëshirën e mirë për të ardhur dhe ndërtuar një marrëdhënie me këtë vend, pra të nxisë kuriozitetin. Imagjinoni të lexoni në Rotterdam, Antwerpen, Singapore, Shanghai apo kudoqoftë: “Të gjitha rrugët për në Ballkan kalojnë përmes Portit të Durrësit”.
Por gjërat nuk ndryshojnë sot me nesër. Fillimisht duhet ndërtuar një strategji e thjeshtë, pastaj, nëse dikush interesohet për Shqipërinë, duhen krijuar rrethanat dhe atmosfera e duhur, për të përdorur më pas mekanizmat e marketingut.
Vjet isha i ftuar si panelist në Samitin e Diasporës. Një iniciativë vërtet interesante për të grumbulluar burime shqiptare kudo ndodhen në botë. Besoj se do jetë bërë ndonjë inventarizim i ideve të hedhura aty, të cilat gjykoj se do ta ndihmojnë sadopak qeverinë në planet e saj të mëtejshme. Fitorja e qershorit, e ngarkon në fakt zotin Rama dhe skuadrën e tij me detyrën e vështirë të realizimit të një pjese të qenësishme të nevojave të popullit shqiptar, po edhe ëndrrave, pse jo. Faktorët kryesorë që do të ndikonin në një zhvillim sa më të shpejtë të Shqipërisë, janë faktori makroekonomik, situata dhe klima e biznesit në vend, mundësitë e zhvillimit dhe faktorët historikë. Faktori kryesor makroekonomik është roli që do të luajë qeveria, dhe elementet kryesore ku duhet investuar seriozisht nga politika, janë politikat financiare, niveli i shkollimit, kreditimi i kompanive private, zvogëlimi i “tregut të zi” (mospagimit të detyrimeve të ndryshme), dhe sistemi legal. Këta faktorë tregojnë se ekziston një kërkesë dhe për sa ekziston kërkesa, do ketë pashmangshmërisht edhe ofertë. Ka ardhur momenti që ofertat që do të vijnë nga qeveria, të jenë të bazuara mbi një studim dhe analizë rrënjësore. Njerëzit janë të lodhur nga punët pa bereqet dhe duan të shohin dritë në fund të tunelit. Ka ardhur koha të lihen mënjanë grindjet apo përçarjet e të bashkëpunohet për të ardhmen e gjeneratës tjetër. Holandezët janë mjeshtra të kompromisit mes partive apo grupimeve të ndryshme. Të mësosh apo të imitosh në funksion të një qëllimi të mirë nuk është turp.
Ndoshta ju lodha me këtë monolog, por unë nuk kam turp që jam shqiptar dhe as u largohem apo fshihem problemeve social-ekonomike që ka sot ky vend. Vizat mes Shqipërisë dhe Holandës nuk besoj se do të rikthehen. Personalisht, kam komunikim të ngushtë me Ambasadën Holandeze në Tiranë dhe me qeveritarë të ndryshëm holandezë apo belgë, dhe mund të them se imazhi i Shqipërisë ka ndryshuar shumë. Nënteksti i artikullit të gazetës holadeze “De Telegraaf”, që u botua të shtunën e shkuar në lidhje me vizat e shqiptarëve, ishte një opinion që mund të ketë policia apo disa qytete të ndryshme. Qytetet si Amsterdami apo Rotterdami, kanë probleme të ndryshme sociale dhe një nga nacionalitet e përfshira janë edhe shqiptarët. Por këto janë probleme që holandezët duhet t’i zgjidhin vetë, kurse në Shqipëri ka ardhur momenti që dekretet e qeverisë të jenë edhe më të qarta se librat e gatimit. Çdo individ duhet t’i kuptojë dhe të jetë i bindur se e ardhmja është aty, se Shqipëria dhe shqiptarët kanë të ardhme. E që të binden duhet të shohin e t’i prekin me dorën e tyre rezultatet.
***Drejton dy Breakbulk, terminalet kryesore në Portin e Antwerpenit, Belgjikë.
/Tema/
