Britma e Gramoz Pashkos, në momentin kur koka e bronxtë e diktatorit Enver Hoxha kishte prekur tokën në sheshin “Skënderbej”, atje ku dukej se e gjithë Shqipëria kishte mbërritur, ndërsa Partia Demokratike mungonte.*
Dukej mesditë. Drejtuesit kryesorë të Partisë Demokratike të sapo themeluar ishin mbledhur si zakonisht në selinë e partisë në Rrugën e Kavajës, për të organizuar agjendën e ditës. Ishte një moment qetësie, kur ra zilja e telefonit, së cilës iu përgjigj Gramoz Pashko, meqënëse ishte aty pranë.
“E hodhën more, e hodhën!” ishte britma e tij pas telefonatës që i vinte nga një prej ministrive pranë sheshit “Skënderbej”. Ishte pikërisht momenti, kur koka e diktatorit kishte prekur tokën. Ishte ora 2 e 5 minuta e datës 20 shkurt 1991. Në sheshin Skënderbej, atje ku dukej se e gjithë Shqipëria kishte mbërritur, Partia Demokratike mungonte. Lajmi tek drejtuesit e PD-së mbërriti me telefon, edhe pse ngjarja zhvillohej vetëm pak metra larg selisë së partisë.
Arben Demeti jep detaje të hollësishme të atij momenti, në zyrën e Partisë Demokratike, e cila në atë kohë ishte tek Rruga e Kavajës.
“Ngjarja ka ndodhur nga ora dy e pesë deri në dy e një çerek. Shkova në seli dhe te zyra ishin disa prej drejtuesve, ishte Saliu, Gramozi e të tjerë. Po i shpjegoja atë që kisha organizuar në mbledhje. Ndërkohë po shikonim nga dritaret lëvizje në rrugë. Gramozi i bie telefonit, diku te Ministria e Ndërtimit, atje te një prej zyrave që kishte PD-ja. Në telefon ai shpërfytyrohet komplet dhe duke u dridhur nga ngazëllimi dhe gëzimi ai bërtiti: “E hodhën more, e hodhën!”. Kë hodhën more i thoshim ne dhe ai tha pastaj “E hodhën bustin e Enver Hoxhës!”. Ishte një entuziazëm i papërshkrueshëm. Të gjithë u sulën drejt sheshit dhe i vetmi që qëndroi në zyrë isha unë, pasi duhej gjithnjë dikush në zyrë. Kjo ishte e gjithë historia e hedhjes së bustit të Enver Hoxhës. Çdo lloj interpretimi tjetër që PD-ja ka pas gisht në këtë punë, apo drejtues që bëjnë xhiro rreth sheshit dhe që lidhen me hedhjen e bustit, janë krejtësisht të pavërteta. Ne e kemi marrë vesh në kushtet që ju thashë më lart.”
Edhe Neritan Ceka, jep afërsisht të njëjtën ngjarje. Ai konfirmon se kur po rrëzohej busti i Enver Hoxhës, PD-ja nuk kishte dijeni.
“Në ato momente unë kam qënë bashkë me Sali Berishën në selinë e PD-së te Rruga e Kavajës, besoj kanw qenë dhe të tjerë, që tani s’më kujtohen. Por, mbaj mend që ne po ndiqnim me vëmendje situatën dhe ishim të interesuar që të shmangnim rritjen e tensioneve dhe shpesh këshillonim edhe studentët që të mbanim nën kontroll situatën. Kjo ishte strategjia e PD-së.
Me sa unë kujtoj nga ajo ditë, masa e madhe e njerëzve e nisur nga Qyteti Studenti ishte nisur për poshtë dhe iu pre rruga nga garda, diku te Radiotelevizioni. Pas një lloj përleshje me policinë, kjo e fundit hapi rrugë dhe në front doli garda, u devijua drejt Lanës dhe më pas diku te Piramida morën rrugën për në qendër. Ne nuk dinim që ishte qëllimi të rrëzohej statuja, pra ishte një ngjarje spontane. Turma që vazhdonte e rritej në mënyrë spontane u vendos para statujës së Enver Hoxhës në sheshin “Skënderbej” dhe kështu u rrëzua busti. Në fillim nuk ishin shumë, por ata rriteshin e rriteshin derisa u mbush sheshi plot. Kur u rrëzua busti, pasi ndodhi akti, sheshi ishte tejmbushur.
Ndërkohë që po ndodhte kjo ngjarje, unë jam nisur me makinë në një drejtim, pasi ne kishim vendosur të largoheshim nga zyra dhe Sali Berisha në një drejtim tjetër për të mbërritur në shesh. Nuk e di nëse Berisha e Pashko ishin në shesh, kur rrëzohej busti, para apo pas, por unë kam shkuar në shesh pasi ishte rrëzuar busti. Kam shkuar në shesh, pikërisht në momentin kur busti ishte i rrëzuar, ishte lidhur me kavo pas një makine IFA dhe tërhiqej zvarrë. Kam ndjekur më këmbë i shoqëruar vetëm nga shoferi im, rrugën, të cilën ndoqi turma me bustin zvarrë deri tek bibloteka e vjetër e Rrugës së Elbasanit. Pastaj mora makinën dhe u ngjita në Qytetin Studenti, ku gjeta protestuesit me bustin e ndarë më dysh, trupi veç e koka veç. Ideja ishte, që busti të çohej si kurban te studentët e grevës së urisë. Kështu u mbyll dita e 20 shkurtit. U përjetua në mënyra të ndryshme, për shembull populli i Tiranës e përjetoi si një triumf, ndërsa Radiotelevizioni e paraqiti keq situatën dhe kjo ndikoi më pas në një klimë terrori për gati dy javë nga forcat e policisë dhe të Sigurimit të Shtetit.”
Neritan Ceka dhe Arben Demeti, ishin dy prej drejtuesve të rëndësishëm të Partisë Demokratike në vitin 1991.
* Marrë nga libri “Pardesytë e Bardha”