Më 30 gusht 1944 u krijua Brigada e XIX Sulmuese në fshatin Cerkovicë. Kjo brigadë mori emrin Brigada e “Vëllazërimit”, ku partizanët e saj çamë e minoritarë grekë luftuan krah njëri-tjetrit kundër pushtuesve gjermanë. Prej saj ranë 100 dëshmorë në Luftës Nacional Çlirimtare.
Nga Arben Llalla
Greqia gjithmonë ka akuzuar çamët se kanë qenë bashkëpunëtorë të gjermanëve, por këto akuza prej 75 vjetësh nuk u faktuan kurrë shkencërisht, por mbetëm vetëm akuza politike për të kryer gjenocid mbi popullsinë shqiptare në Çamëri.
Faktet historike thonë që çamët luftuan përkrah partizanëve si në Greqi, ashtu edhe në Shqipëri. Dëshmitë e veteranëve partizanë grekë ELAS-EAM tregojnë se çamët ishin në radhët e tyre, po kështu edhe nga pakica greke në Shqipëri, nga minoritarët që ishin partizanë kemi dëshmi që çamët kanë luftuar përkrah minoritetit grek, kundër nazistëve gjermanë.
Fakti i pamohueshëm është edhe lapidari në fshatin Cerkovicë, ku banon edhe pakica greke në rrethin e Sarandës, ku përkujtohet themelimi i Brigadës XIX sulmuese partizane.
Shqiptarët e Çamërisë në 2 Shkurt 1943, në fshatin Markat krijuan çetën “Çamëria” dhe më tej Batalionin “Çamëria”, e cila luftojë me heroizëm për çlirimin e Konispolit. Luftimet e Batalionit “Çamëria” për çlirimin e Konispolit nga forcat pushtuese gjermane zgjatën nga 5 Gushti – 28 Shtator 1943. Në këtë betejë ranë heroikisht 30 shqiptarë të Çamërisë.
Më 30 gusht 1944, me urdhër të Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë Nacional Çlirimtare, u krijua Brigada e XIX Sulmuese në fshatin Cerkovicë. Kjo brigadë në formimin e saj kishte 800 partizanë.
Brigadës së XIX Sulmuese, e quajtur ndryshe edhe Brigada e “Vëllazërimit”, ku partizanët e saj shqiptarë e minoritarë grekë luftuan krah njëri-tjetrit kundër pushtuesve gjermanë. Kjo brigadë në përbërje kishte Batalionin “Çamëria”, “Thanas Ziko”, “Lefter Talo” dhe Batalionin “Mateoti”. Prej saj ranë 100 dëshmorë në Luftës Nacional Çlirimtare.
Për çdo vit çamë dhe grekë mblidhen në 30 gusht në Lapidarin e përkujtimit në Cerkovicë të Bashkisë së Finiqit për të vendosur kurora me lule në përkujtim të shokëve të tyre që ranë dëshmorë.
E pra, ky është një nga qindra faktet, ku tregohet se shqiptarët e Çamërisë nuk kanë qenë bashkëpunëtorë të gjermanëve, por ishin të radhitur në ushtrinë partizane, qoftë në Greqi edhe në Shqipëri.