Nga Fahri Xharra
Duke lundruar nëpër Bibliotekën e pafund elektronike të Besir Bajramit, më zuri syrin një kapitull të veçantë i quajtur “Çiftelinë nuk e sollën osmanët!”. Një literaturë e mbledhur me kujdes së cilës duhet kushtuar vëmendje më të madhe për ta trajtuar më shumë nga etnologët, muzikologët, arkeologët dhe historianët shqiptarë.
Së pari, pak histori të përgjithshme e cila duhet ta “vërshojë” botën me të vërtetën e saj. Jemi në Atikë: “E tërë fshatarësia e rrethit të Atikës si dhe pjesa lindore e Boetisë (nga aty janë “të gjitha gratë” , “Tanagra”) dhe një e pesta e e banorëve të vetë Athinës janë shqiptarë. (https://books.google.mk/books id=Pc_L7SfN13YC&pg=PA529&dq&hl=en&sa=X&redir_esc=y#v=onepage&q)
Kurse në Britanica shkruan se e tërë fshatarësia e Greqisë është shqiptare.(https://www.facebook.com/photo.php?fbid=139408169440294&set=a.139407142773730.23767.100001133356751&type=3&theater) “Përsëri, Robert Gordon Latham shkruan – e tërë Greqia, edhe Morea aty, ishin skipetar; kjo para ardhjes së helenëve.
Ai, gjithashtu shkruan me admirim për praninë e shqiptarëve në Atika dhe në Moré, si dhe në ujdhesat e Hydres dhe Specias. Atij i dukej shumë mbresëlënës udhëtimi në qarkun Plaka të metropolit grek. Në këtë vështrim, në një rast ai shkruante: “E kalova një ditë të bukur afër dyerve të Adrianit, Perandorin Romak, ballë për ballë me Plakën (opposite to Plaka) aty i pashë një grup fëmijësh, të cilët e kishin bërë një top nga leckat dhe loznin futboll (topkëmbe) dhe flitnin e lazdroheshin shqip.(http://www.lcpj.pro/skedaret/1355264873-Revista%20LCPJ_3_2_28.pdf.) Sa i përket instrumentit të popullarizuar shqiptar, çiftelisë; ai nuk i soll nga osmanët, por ishte këtu që nga lashtësia (The stele “man with a dog”, Attica. DODWELL, Edward. A classical and topographical tour through Greece, during the years 1801, 1805, and 1806, Rodwell and Martin, 1819.)
Në Turqi quhet Bagallama, një instrument me tela, i cili është i përhapur nga kulturat e ndryshme të Mesdheut dhe Lindjes së Afërme. Shpesh i thuhet edhe SAZ (nga persishtja ساز) , një instrument me “qafë” të gjatë e me shumë tela.
Instrumentet e tilla të ngjashme me “Bagllamen turke” (sot) ose me sharkinë tonë (po ashtu, sot) janë gjetur në gropimet arkeologjike në varrezat sumere dhe hitite të Anadollit (Baglama Origin, by Erol Parlake).
