Nga Skënder Petro Luarasi
Të premten e javës së tretë të motit 1919 gazeta “Springfield Union” botoi artikullin fyes ndaj shqiptarëve të një avokati grek që kishte hapur sherr së pari me gazetarin shqiptar George Prifti. Atë ditë unë nuk mendova për mësimet por për artikullin që duhet të shkruaja si përgjigje.
Të nesërmen që në mëngjes, me shkrimin në xhep, ku theksova se ”Epiri qoftë në racë, qoftë në gjuhë, qoftë në sentiment (ndjenjë), qoftë në doke e veshje është shqipëtar”; vajta në ndërtesën e gazetës ”Springfield Union”dhe kërkova drejtorin e saj. Qe një plak i nderuar prej moshës e prej paraqitjes. E përshëndeta dhe i thashë se në aksh (filan) numër të gazetës ishte botuar një shkrim me shpifje kundër popullit shqiptar. Pasi më dëgjoi premtoi të botonte shkrimin tim i cili u përmend edhe në revistën ”The Adriatic Rewjew” (”Springfield Union”, 21 mars 1919 ose S.Luarasi, Fjala shqipe, f.24-26) me komentin:
Lufta e popullit vazhdon. Shqiptarë të thjeshtë dalin në arenën politike të mbrojnë çështjen e kombësisë së tyre kundër shpifjeve të grekëve. Një djalë shqiptar, familja e të cilit ka vuajtur shumë prej ndjekjeve greke, shkroi letrën interesante që vijon, të botuar në shtyllat e Springfield Union, mars 21, (Revista ”The Adriatic Rewjew”)
Kundër shpifjeve greke
Zotëri, lexova në numrin e kësaj të premte të gazetës suaj një artikull prej avukatit Janitis, i cili i mohon Epirit, racën, gjuhën, zakonet e ndjenjat shqiptare. Ky zotni grek bën një vërsulje të egër kundër shqiptarëve, duke i quajtur : ”hajdutë”, ”laspangjerë” dhe ”katilë”.
Eshtë detyra ime si shqiptar dhe banor i Epirit, t’i hedh poshtë si gënjeshtra thëniet e tij mashtruese. Nuk do të përdor fjalët e mia, por vetëm fjalët e të tjerëve:
Mr. Brailsford, anëtar i Komisionit ”Carnegie” për luftrat ballkanike, shkruan në ”New Republic”, mars 1919:
”Që nga koha e Bajronit e gjer më sot, vështirë të gjesh një europian të perëndimit që t’i ketë njohur shqiptarët e të mos i admirojë. Konsuj, ushtarë, misionarë, etnologë, të gjithë mahniten prej kësaj race tërheqëse dhe origjinale. Unë i kam njohur në gjithë shtresat e kulturës. Kur sjell në mend galerinë e karakterit ballkanik, njerëzit që spikasin me një farë fisnikërie karakteri, janë pothua të gjithë shqiptarë… Në kohën e kryengritjes maqedone mora në shërbim një shqiptar që të mbante arkën me para kur do të kaloja nëpër vise të rrezikshme. Duke pasë dyshim në mund t’i zija ose jo besë, ja thashë këtë dhespotit bulgar të Ohrit. Gjykimi i tij qe i shkurtër dhe i prerë: ”Në është shqiptar, po”.
Sa për arsimin: Miss Edith Durham prej Londre shkruan në ”Manchester Guardian”: Historia e përpjekjeve të Shqipërisë për arsim e qytetërim është nga më të dalluarat në fushën e edukatës.”
Po, është nga më të dalluarat. Shqiptarët nuk kanë pasë të bëjnë vetëm me sundimtarët turq. Kleri grek, vegla politike e qeverisë së Athinës, ka qëndruar në ballë për të ndalur çështjen e shkollave shqipe.
Për të provuar se në çmënyrë të egër ndiqeshin mësonjësit shqiptarë prej klerit grek, paraqes këtë dokument prej librit greqisht ”Mallkimi i shkronjave shqipe……”
Besoj se për njerëzit e ndershëm mjafton me kaq.
