Nga Shkëlzen Maliqi
Zbuluesit dhe promovuesit e “kombit kosovar” nisen nga një keqpërkthim, ose përkthim preferencial të reduktuar të nocioneve perëndimore të fjaleve “nation” dhe “nationality”, me gjithë reduktimin e koncepteve përcjellëse të këtyre dy fjalëve. Në gjuhën shqipe fjala komb ka disa kuptime, ku ngatërresa e dy prej tyre është burim i “sherrit”. Fjalori i gjuhës shqipe veçon si parësor kuptimin që mbi një shekull nënkupton bashkësinë e gjuhës dhe etnisë të një populli (nuk po e citoj në detaje) që jo domosdoshmërisht jeton në një shtet. Në gjithë letrat shqipe, me ndonjë përjashtim të vogël, kur përdoret nocioni kombi shqiptar, nënkuptohet tërësia e atyre që ndihen dhe deklarohen si shqiptar.
Ndërkaq, kuptimi i dytë i fjalës komb në përdorimin e tij në shqip, dhe jo vetëm në shqip, klasifikohet si special dhe më i ngushtë, i aplikueshëm në disa fusha, duke iu referuar shtetit dhe shtetësisë. Vetëm se në këtë kuptimin më të ngushtë, emërtohen entitete më të gjera si: “Kombet e bashkuara”, “kombi amerikan”, “kombi britanik” e të tjera.
Nexhmedin Spahiu, Halil Matoshi, Fatos Lubonja e disa të tjerë e injorojnë kuptimin e parë shumë më të përhapur jo vetëm në gjuhën shqipe, por edhe gjithandej globit, për të konkluduar se shteti është parakusht dhe bërthama e kombit, andaj me krijimin e shtetit të Kosovës, pos kombit shqiptar, që rrudhet në emërtim të shtetasve të Shqipërisë, duhet të konstruktohet dhe njihet edhe kombi kosovar, ku pos shqiptarëve etnikë, duhet të përfshihen edhe serbët dhe minoritetet tjera. Në një polemikë që para disa vitesh e kam pasur me Fatos Lubonjën, ky ngulmonte se vetëm shtetasit e Shqipërisë përbëjnë kombin shqiptar, kurse ata jashtë Shqipërisë, varësisht se në cilin shtet jetojne dhe çfarë pasaporte kanë, duhet të quhen pjesëtar të kombit kosovar, ose të kombit maqedon, malazez, serb e kështu me radhë. Ti thuash në gjuhën shqipe shqiptarit në Maqedoni se luajaliteti i tij ndaj shtetit maqedonas e bën atë pjesëtar të kombit maqedonas është sikur t’ia hedhësh rrufenë në kokë, sepse nënidentiteti kyç për të është refuzimi i kombësisë maqedone dhe kjo vlen edhe për ata të Luginës që do të bëhen me kombësi serbe ose ulqinakëve me kombësi malazeze.
Edhe serbët e Kosovës mund ta pranojnë shtetësinë, por jo edhe kombësinë kosovare.
Tek dhunuesit e gjuhës dhe kuptimeve të shumfishta të fjalëve, që janë komplekse, si edhe vetë realiteti, shtetësia dhe luajaliteti ndaj shtetit ngatërrohen me përkatësinë etnike dhe kombëtare.
Nuk ka komb kosovar, pos si pretendim i atyre që e ngatërrojnë konceptin e kombit me atë të shtetësisë. Ka vetëm shtetësi kosovare që, ndër të tjera, është një ndër nënidentitetet (në një trevë shqiptare) e të qenit shqiptar me kombësi.
Edhe në literaturën perëndimore theksohet ajo që është ide pikënisje e ngatërresave tona me “nation” dhe “nationality” nuk është me përhapje universale, përkundrazi në shumë shtete të lindjes, sidomos për etnitë dhe kombet e ish-Bashkimit Sovjetik dhe në Ballkan, më i përshtatshëm dhe më i përhapur është koncepti dhe emërtimi si ai që e kemi në gjuhen shqipe.
Togfjalëshi “kombi shqiptar” është emërtim përmbledhës për të gjithë ata që ndihen dhe deklarohen si shqiptarë, dhe kjo vlen edhe për kombin rus, polak, çek, kroat e të tjerë, e tjerë. Madje, ky nocion ka përdorim legjitim ndërkombëtar edhe për kombet pa shtet, për shembull për kombin kurd ose ate palestinez, që në anglisht quhen “kurdish and palestinian nation”.
* * *
E bëra këtë shënim relativisht të thuktë për të nxjerrë përfundimin se nuk ka asnjë kontradiktë e as konfliktualitet brenda identitetit kompleks shqiptar që ma mundëson të jem me shtetësi kosovar, bile edhe të jem krenar për këtë, dhe të ndihem me kombësi, pa ekuivoke – shqiptar. Kjo do të thotë se Halili dhe Nexhi nuk mund të jenë më kosovarë se unë, e as Tosi – më shqiptar se unë.
