Vendimi i papritur i presidentit amerikan, Donald Trump, për t’u tërhequr nga Siria veriore, duke u larguar në mënyrë efektive nga rajoni i trazuar, ka vendosur Kombet e Bashkuara dhe liderët evropianë mes frikës se një veprim i tillë mund të çojë në spastrim të gjerë etnik.
Madje, siç shkruan DailyMail, përcjell Telegrafi, OKB paralajmëroi Turqinë që të mos lejojë një masakër civile në shkallën e luftës si në Bosnje, pasi SHBA-të njoftuan se do të tërhiqen mënjanë dhe do të lejojnë presidentin Recep Tayyip Erdogan të lëvizë përtej kufirit sirian.
Luftëtarët kurdë, të cilët kanë udhëhequr luftën kundër ISIS-it, thanë se ata ishin ‘goditur me thikë pas shpine’ me vendimin e Trump dhe akuzuan SHBA-në për kthimin e shpinës aleatëve të saj dhe rrezikimin e përfitimeve të bëra në luftën kundër grupit të Shtetit Islamik.
Gjithashtu frika nga kaosi në kampe refugjatësh dhe burgjet e kontrolluara nga kurdët, të mbushura me xhihadistë të forcuar nga beteja u nxitën, vendimi i befasishëm i presidentit Trump për të lejuar Turqinë të merrte kontrollin në veri të Sirisë kërcënon të destabilizojë zonën.
Çdo ‘boshllëk sigurie’ i lënë nga SHBA-ja mund të çojë që ISIS të planifikojë thyerjen masive të burgjeve dhe duke nxitur reformimin e celulave terroriste.
Në këtë drejtim, BE dhe OKB paralajmëruan për një përsëritje të spastrimit etnik të fundit të parë gjatë luftës civile në Bosnje, përkatësisht në Srebrenicë, kur trupat serbe masakruan 8,000 burra dhe djem myslimanë në vitin 1995.
Gjithashtu Rusia tha se integriteti territorial i Sirisë duhet të ruhet, disa orë pas shpalljes së SHBA-së, pasi Trump u përball me thirrje për të ndryshuar vendimin e tij edhe nga anëtarët e partisë së tij.
Ndërkohë edhe zyrtarët e OKB-së thanë se ata po ‘përgatiteshin për më të keqen’, nga frika se çdo sulm i ri nga Ankaraja do të shkaktonte viktima të mëdha civile dhe do të çonte në shpërngulje masive.
Reagime pati edhe nga vendet e Bashkimit Evropian.
Franca i bëri thirrje Turqisë që të shmang veprimet e njëanshme në veri të Sirisë, që mund të pengojnë luftën e vazhdueshme kundër ISIS.
Deklarata nga ministria e Jashtme të hënën paralajmëroi përfshirjen ushtarake të kërcënuar të Turqisë në veri të Sirisë dhe mund të “dëmtojë stabilitetin rajonal” dhe të mos ndihmojë me kthimin e refugjatëve në zonë – siç ka premtuar Ankaraja.
Gjermania shprehu gjithashtu shqetësim, në pritje të një pushtimi nga Turqia në Sirinë verilindore, duke thënë se një ndërhyrje e tillë mund të destabilizojë më tej vendin e shkatërruar nga lufta.
Ulrike Demmer, një zëdhënëse e kancelares Angela Merkel, tha sot se Gjermania është në dijeni të ‘situatës së politikës speciale të sigurisë’ me të cilën përballet Turqia në kufirin e saj.
Por, ajo paralajmëroi që sukseset kundër ISIS-it, të cilat ajo theksoi se u arritën në një pjesë të konsiderueshme nga forcat kurde Siriane me mbështetje ndërkombëtare, ”nuk duhet të rrezikohen”.
Demmer tha se një ndërhyrje e njëanshme ushtarake “do të çonte në një përshkallëzim të mëtejshëm në Siri dhe do të kontribuonte në një destabilizim të vazhdueshëm të vendit”. Ajo tha se do të ketë gjithashtu politikë negative të sigurisë dhe pasoja humanitare.
Tërheqja e trupave vjen disa orë pasi Shtëpia e Bardhë njoftoi se Ankaraja së shpejti do të ecë përpara me objektivin e saj për të krijuar një “zonë të sigurt” në veri të Sirisë dhe që ushtarët amerikanë nuk do të mbështesin ose përfshihen në të.
Shtëpia e Bardhë lëshoi një deklaratë të dielën vonë, duke thënë se presidenti Trump foli me presidentin Erogdan me telefon për të diskutuar planet dhe SHBA-ja do të largojë të gjitha forcat e saj nga zona.
Por, Trump iu përgjigj frikës së veprimit ushtarak turk, duke thënë se ai ‘do të shkatërrojë plotësisht ekonominë e Turqisë’ – nëse ndodh diçka.
“Siç e kam shprehur me forcë më parë, dhe thjesht për ta përsëritur, nëse Turqia bën ndonjë gjë që unë e konsideroj si jashtë kufijve, unë do të shkatërroj plotësisht ekonominë e Turqisë. Ata duhet, me Evropën dhe të tjerët, të vëzhgojnë luftëtarët dhe familjet e kapura të ISIS-it”.
Gjithsesi DailyMail vlerëson se masa shënon një zhvendosje të madhe në politikën e SHBA-së dhe në mënyrë efektive braktisjen e kurdëve, të cilët ishin aleati kryesor i Uashingtonit në betejën shumë vjeçare kundër ISIS-it, përcjell Telegrafi.
Në këtë drejtim, senatori amerikan Lindsey Graham, një aleat i Donald Trump, tha se ai do t’i bënte thirrje Kongresit të kthejë vendimin e presidentit.
Presidenti Trump më vonë mbrojti vendimin e administratës së tij për të tërhequr trupat amerikane nga Siria veriore, duke thënë se “kurdët tani do të duhet të kuptojnë situatën”.
Ai tha se ishte shumë e kushtueshme për të vazhduar mbështetjen e forcave aleate të udhëhequra nga kurdët në rajon që luftojnë Shtetin Islamik.
Trump në një seri të postimeve theksoi se: “Kurdët luftuan me ne, por u paguan me shuma masive të parave dhe pajisjeve për ta bërë këtë. Ata kanë luftuar Turqinë për dekada të tëra. Turqia, Evropa, Siria, Irani, Iraku, Rusia dhe kurdët tani do të duhet ta kuptojnë situatën”.
Trump mendon se tani është koha për të sjellë trupat amerikane në shtëpi, duke shtuar: “Ne do të luftojmë ku kemi përfitime dhe do të luftojmë vetëm për të fituar”.
Presidenti tha gjithashtu se tani i takon rajonit të vendosë se çfarë të bëjnë me luftëtarët e kapur të ISIS-it, duke shtuar: “Ne jemi 7000 milje larg dhe do ta shtypim përsëri ISIS-in nëse ata vijnë kudo afër nesh!”.
DailyMail kujton faktin se ushtarët amerikanë më parë kanë punuar ngushtë me forcat kurde të Forcave Demokratike Siriane (SDF), të udhëhequr nga milicia e YPG, në betejën për të shkatërruar kalifatin e Shtetit Islamik.
Por Turqia e konsideron YPG-në si një grup terrorist dhe ka kërcënuar prej kohësh se do të nisë një sulm ndaj kurdëve pasi Ankaraja e sheh fuqinë në rritje të këtij grupi përgjatë kufirit të saj si një kërcënim për sigurinë e saj.
Luftëtarët kurdë, të cilët janë aleatë me Partinë e Punëtorëve të Kurdistanit, ose PKK, kanë bërë një kryengritje kundër Turqisë për 35 vjet.
Por cili është problemi i Turqisë me kurdët?
Siç shkruan DailyMail, Turqia i ka trajtuar historikisht kurdët pa simpati dhe i ka bërë ata në mënyrë efektive ‘turq malorë’ duke i përzënë ata në zonat kodrinore rreth jugut të vendit.
Themeluesi i Turqisë moderne, Mustafa Kemal, i njohur më mirë si Ataturku, nxori një kushtetutë 70 vjet më parë i cili mohoi ekzistencën e nëngrupeve kulturore të dallueshme në Turqi, të cilave kurdët i përkasin.
Për shkak të kësaj, kur kurdët – së bashku me pakicat e tjera në vend – shprehin dallime etnike, ata shtypen nga qeveria.
Deri në vitin 1991 përdorimi i përditshëm i gjuhës kurde ishte i jashtëligjshëm dhe shihej si separatizëm, dhe madje edhe sot çdo shprehje e vogël e nacionalizmit kurd mund të çojë në burgosje, shkruan tutje DailyMail, duke shtuar se Qeveria pengon çdo përpjekje të kurdëve për tu bërë “pjesë e politikës”, me parti që mbyllen vazhdimisht dhe anëtarët e partisë shpesh që burgosen për “krime mendimi”.
Po sipas këtij mediumi, represioni historik çoi në krijimin e PKK, një lëvizje separatiste e armatosur, në vitin 1984. Shumica e kurdëve në Turqi nuk promovojnë ndarje nga shteti turk, por një numër i madh mbështesin PKK.
Kush janë kurdët?
Ka rreth 35 milionë kurdë që jetojnë në pjesët kodrinore të Turqisë, Irakut, Sirisë, Iranit dhe Armenisë – duke i bërë ata grupin e katërt më të madh etnik në Lindjen e Mesme.
Megjithatë ata nuk kanë një gjendje të përhershme. Ata nuk kanë një dialekt zyrtar, por janë pjesë e një komuniteti të bashkuar përmes racës, kulturës dhe gjuhës.
Populli kurd është i përbërë nga një numër religjionesh por ata janë kryesisht myslimanë suni.
Ideja për një “Kurdistan” lindi në vitet 1900 pas rënies së Perandorisë Osmane pas Luftës së Parë Botërore.
Traktati i Sevresit midis kombeve perëndimore në vitin 1920 gjithashtu parashikoi një të tillë, shkruan DailyMail, përcjell Telegrafi.
Por vetëm tre vjet më vonë, Traktati i Lozanës e tejkaloi këtë pasi vendosi kufijtë e rinj për Turqinë.
Nuk kishte hapësirë për një Kurdistan dhe i la ata të bllokuar si një komunitet pakicë në vendet e tjera.
Përpjekjet mbi pjesën tjetër të Shekullit 20 për të krijuar një shtet të pavarur u rrëzuan në çdo hap.
Çfarë duan ata?
Populli kurd përbën rreth 10 për qind të popullsisë Siriane dhe shumica jetonte në Damask dhe Aleppo para se të fillonin kryengritjet kundër presidentit Bashar al-Asad në vitin 2011.
Përkundër kësaj, ata kurrë nuk kanë pasur të drejta themelore dhe të paktën 300,000 prej tyre u janë refuzuar kërkesat të shtetësisë që nga vitet ’60.
Toka gjithashtu është marrë vazhdimisht prej tyre dhe u është dhënë arabëve për të ‘arabizuar’ zonën.
Në vitin 2011, kur kryengritjet filluan, shumica e kurdëve nuk e mbështetën publikisht një anë, por nga gjysma e rrugës deri në vitin 2012 ata shfrytëzuan mundësinë kur forcat qeveritare u tërhoqën për të luftuar rebelët diku tjetër.
Partitë kryesore kurde, veçanërisht Partia e Unionit Demokratik në janar të vitit 2014 njoftoi krijimin e ‘autonomisë’ për zonat e Afrin, Kobane dhe Jazira.
Kjo u përshkallëzua në një ‘sistem federal’ në mars të vitit 2016 në Turmen dhe zonat arabe të rrëmbyera nga ISIS.
Kjo, për befasi, u hodh poshtë nga Asadi, si dhe amerikanët.
Partia e Bashkimit Demokratik pretendon se nuk po kërkon pavarësi, por thotë se duhet të ketë të drejta ligjore dhe autonomi kurde në çdo fund politik të luftës siriane.
Në qeveri ka pasur një pabarazi, me Asadin duke u zotuar të luftojë përsëri për të gjithë Sirinë, por ministri i tij i jashtëm la të kuptohet në bisedime të mundshme me kurdët në shtator të vitit 2017.
Çfarë dëshiron Turqia?
Turqia dëshiron një ‘zonë të sigurt’ në veri të Sirisë – 30 kilometra të thellë dhe 300 milje të gjerë – që do të largonte YPG-në larg nga kufiri i saj.
Ajo thotë se zona tampon do të lejojë gjithashtu kthimin e disa prej 3.6 milionë refugjatëve sirianë që ndodhen aktualisht në Turqi, ku ndjenja kundër refugjatëve po rritet.
YPG kryesoi luftën në terren kundër grupit të Shtetit Islamik (IS) si pjesë e Forcave Demokratike Siriane, me mbështetjen e koalicionit ndërkombëtar të udhëhequr nga SHBA-të.
Por Ankaraja thotë se YPG është një “grup terrorist” i Partisë së jashtëligjshme të Punëtorëve të Kurdistanit (PKK), e cila ka zhvilluar një kryengritje të përgjakshme kundër shtetit turk që nga viti 1984, shkruan DailyMail, përcjell Telegrafi.
Një fitore për Erdoganin?
Meqenëse Erdogan ka kohë që ka bërë presion për ‘zonën e sigurt’, masa e SHBA-së është ‘absolutisht’ një fitore për të, mendon Steven Cook, një zyrtar i lartë në Këshillin për Marrëdhëniet e Jashtme.
“Erdogan ka punuar pa u lodhur për të bindur (presidentin Donald Trump) se SHBA-ja duhet të largohet nga Siria në mënyrë që Turqia të mund të ndjekë luftën kundër YPG dhe të rivendosë sirianët”, ka thënë ai.
Vendimi i Shtëpisë së Bardhë, shkruan tutje DailyMail, përcjell Telegrafi, erdhi pas një telefonate midis Trump dhe Erdogan, duke demonstruar aftësinë e liderit turk për të bindur homologun e tij amerikan, pavarësisht rezistencës brenda administratës amerikane.
“Duke i dhënë dritën jeshile Turqisë për të ndërhyrë, Shtetet e Bashkuara kanë lënë përshtypjen se janë ‘kapitulluar’ me kërkesat turke”, mendon Jana Jabbour, një eksperte turke për politikë të jashtme në Science Po në Paris.
“Kjo në vetvete është një fitore diplomatike për Erdoganin”, konsideron ajo.
Sfidat përpara?
Turqia ka filluar dy operacione ushtarake që mbështesin luftëtarët e opozitës siriane – në veri të Sirisë kundër ISIS në 2016 dhe kundër YPG në 2018.
Por, mbetet një pyetje mbi aftësinë e Turqisë në ajër.
Gjatë ofensivës kundër enklavës kurde të Afrinit në fillim të vitit 2018, Ankaraja kishte nevojë për lejen e Rusisë për aeroplanët turq që të zbrisnin.
Plani i fundit është shumë më i madh në fushëveprim – dhe më i kushtueshëm.
“Një operacion i ri në Siri do të krijojë kosto ekonomike, dhe nuk është e sigurt se në kontekstin e recesionit aktual në Turqi vendi ka mjetet për një operacion të tillë!”, tha Jabbour.
Ajo gjithashtu theksoi skepticizmin në rritje në publikun turk drejt përfshirjes së Ankarasë në ‘kaosin sirian’.
“Kjo është arsyeja pse Ankaraja do të preferonte një marrëveshje me Shtetet e Bashkuara për krijimin e zonës së sigurt në kufi, një skenar që do t’i lejonte Turqisë të ndante barrën me Uashingtonin”, tha Jabbour.
Si të menaxhohet ISIS?
Turqia ka edhe një ngarkesë tjetër, pasi Shtëpia e Bardhë tha se Ankaraja tani do të jetë përgjegjëse për luftëtarët e ISIS-it të kapur gjatë dy viteve të fundit dhe të mbajtura në qendrat kurde të paraburgimit.
Trump, i cili ka kërkuar shpesh nga qeveritë evropiane që të riatdhesojnë xhihadistët nga vendet e tyre, tani e ka shtyrë problemin në Turqi.
Erdogan tha të hënën se Uashingtoni dhe Ankaraja do të punojnë për këtë çështje së bashku, por ai nuk ka sqaruar formën e bashkëpunimit eventual.
“Tani Turqia duhet të përballet me ISIS-in, që tregon çdo tregues të përpjekjes për të riorganizuar dhe kërcënuar vendet në zonë”, tha Cook.
Sidoqoftë, zëdhënësi i Erdogan insistoi, në një postim të hënën, se Turqia “nuk do të lejojë (IS) të kthehet në çfarëdo madhësie dhe formë”.
/Telegrafi
