Nga Ervin Qafmolla
(leximi shkon më mirë duke lëshuar në sfond muzikën në linkun në fund)
Sot vdiq Winnie Mandela, aktiviste kundër aparteidit dhe ish-bashkëshorte e revolucionarit dhe udhëheqësit afrikano jugor, Nelson Mandela. Ndërsa mediat anglishtfolëse ishin të drejtpërdrejta për vdekjen e zonjës, mediat shqiptare shfaqën një farë ambiguiteti. “Ndërron jetë” apo “Ndahet nga jeta…” ishin shumica e titujve vendas.
Sidomos koncepti “ndërron jetë” është tepër argëtues sepse nënkupton që ekziston një kompromis sipas të cilit, kemi rëndë dakord që ekziston një jetë pas kësaj dhe që vdekja përfaqëson thjesht një udhëkalim nga kjo botë në jetën e amshuar.
Megjithatë, gazetaria shqiptare, e cila e përdor me lezet unik këtë shprehje, ende nuk ka mundur që falë investigimeve të saj tepër profesionale të arrijë të sigurojë prova për ekzistencën objektive dhe të padiskutueshme të jetës tjetër.
“Ndahet nga jeta” është tjetër lloj eufemizmi i panevojshëm dhe joprofesional për të përshkruar diçka të thjeshtë si vdekja e dikujt. Raportimi gazetaresk nuk supozohet të përmbajë apo më keq, ushqejë, naivitete dhe shpërdorime fjalësh të këtij kalibri, duke qenë se merret me faktin objektiv.
Gjithashtu, përdorimi i këtyre termave në vend të fjalëve të drejtpërdrejta nënkupton edhe një nivel provincializmi të trashëguar shprehimor. Për shembull dhe për analogji, shumëkush përdor termat “sëmundje e keqe” apo “sëmundje e rëndë” për të nënkuptuar kancerin. Kjo sepse ende ekziston një farë stigme ndaj kësaj sëmundjeje. Por me pak këmbëngulje tejkalohet. Le të përsëritim bashkë: Kancer, kancer, kancer, kancer, kancer, kancer, kancer…
Por, më argëtuesi dhe lartësuesi i të gjitha eufemizmave është “shuhet” apo “u shua” në varësi të kohës së që përdoret.
Ndërsa shumica prej nesh “ndërrojmë jetë” apo “ndahemi nga jeta”, shumica e personave të famshëm “shuhen”. Gjatë viteve të fundit patëm një sërë rastesh të tilla:
– Shuhet historiani i artit
– Shuhet mjeshtri i mundjes
– Shuhet shkrimtari (x3)
– Shuhet kolegu
– Shuhet Xha ****
– Shuhet ikona e modës
Megjithatë, më 14 mars të këtij viti, BBC mbante këtë titull: “Stephen Hawking: Fizikani vizionar vdes në moshën 76 vjeçare”.
Interesante sesi në raportim gazetaresk edhe u vdiska. Krejt të përbëra nga profesionistë të pashpirt, redaksitë e BBC, CNN, Al Jazeera dhe kështu me radhë, preferojnë t’i vdesin njerëzit në vend që t’u ndërrojnë jetët, t’i ndajnë nga jeta apo ti… shuajnë gjithë madhështi.
Duke qenë se gazetaria nuk renditet ndër shpikjet e shumta që kanë bërë shqiptarët, të tilla si… (do e vazhdojmë herë tjetër këtë temë të pamundur), automatikisht, standardet e saj janë dhe do të jenë të importuara.
Origjina e këtyre frazave të kota brenda raportimit konvencional shqiptar mund të jetë e vështirë për t’u përcaktuar qartë. Ndoshta është një koktej mes mbetjeve të italianizimit intelektual-kulturor të dekadave të shkuara, kombinuar me komplekse shoqërore dhe/apo fetishe specifike letrare lokale, si dhe me frikën e përgjithshme shqiptare ndaj të qenit të drejtpërdrejtë.
Sigurisht që më melankolikët e gazetarisë, të cilët profesionin e konsiderojnë një çështje letrash të intoksikuara, vërtitur romancave që ngjethen mes alkoolizmit, mbrëmjeve të këqija letrare dhe hartimit funebër për vdekjen e makinës së shkrimit, mund të ofendohen nga këto vërejtje.
Në këtë rast, ky efekt është bonus i pastër dhe burim kënaqësie të përhershme. Vdekja nuk është. Ajo është thjesht fakt. Raportimi gazetaresk merret me fakte. Fin.
(publikur dje, data 3 prill)
