Zyra e përbotëshme/ Si kontrollohej rendi dhe qetësia në hotelet e hanet e Tiranës në vitin 1916 dhe si kontrollohej aktiviteti ekonomik i tyre. Si funsksionte dogana e atyre viteve
Ka ekzistuar ligji dhe zbatimi i tij edhe 100 vjet më parë ndoshta edhe më mirë se sot. Kishte kontroll të rreptë mbi aktivitetin ekonomik dhe atë të rendit dhe sigurisë në ato pak hotele, hane e pensione që ekzistonin në Tiranën e vitit 1916.
Zyra e përbotëshme quhej institucioni që merrej me monitorimin e rendit dhe qetësisë publike nëpër hotelet, hanet, apartamentet e pensionet e Tiranës mbi 100 vjet më parë. Ishte pikërisht kjo zyrë që merrej edhe me kontrollin e aktivitetit ekonomik të tyre. Një dokument i koleksionuar nga Asdreni na sjell detaje të funsksionimit të kësaj zyre përmes rregullores. Ishte një rregullore e detajtuar e cila me sa duket ka funsksionuar shumë më mirë se sa drejtoria e tatimeve sot dhe policia e shtetit. Ndoshta edhe për shkak të aktivitetit shumë të pakët ekonomik dhe mundësia ishte më e mirë për ti kontrolluar. Megjithatë kishte shumë pak policë e punonjës që merreshin me kontrollin e rendit dhe aktivitetit ekonomik.
Pjesë nga nenet e kësaj rregulloreje bashkë me faksimilen e dokumentit botohen më poshtë. Materialet janë gjetur në arkivën e shtetit në dosjen e Asdrenit si koleksionist.
Rregullorja
Hoteleve, haneve, Pensioneve, Apartamenteve dhe shtëpive
Nr1
Të gjithë ata nënurdhës shqiptarë apo të huaj të cilët çelin hotele, pensione apartamente ose lëshojnë oda me qera, si vendasve ashtu edhe të huejve, janë të detyruar në kryeqytet të kërkojnë leje nga zyra e drejtorisë së siguimit të përbotshëm, në vend që ata të që janë jashtë kryeqytetit do të marrin leje nga kryetari i sundimit t’asaj ane ku ndodhen duke treguar emnin e hotelit, pensionit, aparatmentit etj, emnin e hotelit, rrugen kiu gjindet, sa kate ka, sa oda ka duke e shoëruar me madhësinë e odave e numrin e shtretërve.
Të gjithë ata të cilëve iu përket kjo rregullore në kjoft se gjinden në kryeqytet kanë 24 orë kohë dhe në se janë jashtë kryeqytetit iu lihen 10 ditë kohë për tiu nënshtruar këtij rregulli. Po të jetë lokali I ndonjë të huaji atëherë zyra lajmëron konsullatën e tij e cila merr masat e nevojshme.
Nr2. …në se hotelet prishin qetësinë publ;ike atëherë zyra e përbotëshme merr masa për mbylljen e saj
Nr 3. Bashkë me lutjene mësipërme do të jepen edhe dy lista në të cilat do të shkruhen : numri I odave, sa shtretër ka çdo odë, çfar çmimi ka çdo shtrat. Të zotët e hoteleve, pensioneve haneve etj nuk munden me kërkue një çmim ma ta naltë se sa ai që është afishuar në listë pa marrë lejen e zyrës që lypset
Një tjetër dokument flet për mënyrën se si importoheshin mallrat dhe si funsksiononte kontrolli i shtetit mbi mallrat që hynin në Shqipëri
Dogana
Të patunit e mallit tregtar të shenjuem për Shqipni
Të pështjellunit (emballage): Për arsye të bartunit të vështirshëm me heknrore të shenjueme për mall civilash të Shqipnisë e për qëllim që most ë laget ase të vjedhet, do të pështillet mirë sipas llojit të malli nd’arkë teneqjet apo në mishema.
Marka: Arkët e as denget, për por market tregtare do të shkruhet edhe “mall për Shqipni” edhe vendim për ku dërgohet. Mbi secillen arkë ose deng do të shkruhet lloji i mallit që gjindet brenda.
Të bartunit: Të gjithë malli i shenjuem për tregtar shqiptar, asht për tiu dergue zyrës të Ë.A. XIX në Fiumë, e cila ia nis mandej porositësvet. Mundet me u mbartun vetem ato gjana për të cilat asht nxjerrun leja e të dalunit prej Ë.V.Z nëpërmnjet ndërmjetësit Ë.A.
Fatura: Ato firma, të cillat dërgojnë mall në Shqipni, do ti çojnë Ë.V.Z në Vjenë 2 kopje të faturës e nji kopje zyrës Ë.A.XIX në Fiumë Nji kopje prej tyne Ë.V.A e Vjenës ia dërgon Ë.A.XIX për me ia ba me dije për me kontrollu mallin.
Sigurimi: N’interes të porositësve asht për t’u sigurue malli prej firmavet shitse për hesap të blersvet edhe për rrezik lufte.
Ma e Nalta Komandë
