Nga Klodian Tomorri
Rritja e pagës minimale nuk është rritje të ardhurash për të varfrit, por është rritje taksash për të varfërit dhe gjithë të tjerët. PO! Në Shqipëri, rritja e pagës minimale nuk e ul varfërinë, por e rrit atë.
Çështja është e thjeshtë. Sot, paga minimale në Shqipëri është 22 mijë lekë. Por, në industrinë e fasonit, në dhe shumë sektorë të tjerë të ekonomisë me produktivitet të ulët pune mund të gjesh me mijëra punonjës që paguhen me 16 mijë lekë e ndoshta më pak. Vetë ministri i brendshëm e ka pranuar publikisht që rojat e policive private paguhen 17 mijë lekë.
E dini pse ndodh kjo? Nuk është vetëm fakti që ne kemi institucione të dobëta që nuk mund të detyrojnë dot bizneset të paguajnë pagën minimale sipas ligjit. Kjo është një arsye, por jo e vetmja.
Arsyeja themelore është që paga nuk rritet me vendim qeverie, as me ligj, por reflekton produktivitetin e punës. Si mundet një biznes të paguajë 25 mijë lekë një punonjës që prodhon gjithsej 18 mijë lekë. Nuk e paguan. Nëse ti e detyron me ligj t’i japë rrogë 25 mijë lekë, ai do e heqë nga puna. Do shkurtojë vendin e punës.
Kjo është arsyeja që rritja e pagës minimale çon në rritjen e papunësisë dhe godet të varfrit. Për këtë u zu Obama me republikanët dy vjet.
Tani të kthehemi në Shqipëri. Nëse qeveria do e rrisë pagën minimale në 26 mijë lekë, industria e fasonit dërrmohet. Jo, sepse fasonistët do paguajnë rroga më të larta për punonjësit e tyre. Punëtorët nuk kanë për të përfituar asnjë lek më shumë, përkundrazi.
Por, sigurimet që do i paguajnë shtetit tani nuk do të llogariten më mbi pagen 22 mijë lekë, por mbi pagën 26 mijë lekë. Kjo rrit taksat për pronarin, rrit sigurimet edhe edhe për punonjësin.
Rritja e pagës minimale ka vetem një të fituar; Ministrinë e Financave. Vetëm arka e shtetit fiton, sepse mbledh më shumë taksa. Gjithë të tjerët humbasin. Dhe dëmi në ekonominë tonë është i madh. Eksportet e fasonëve kanë shkuar gati 100 milionë dollarë në muaj. Po mbajnë ekonominë. Nëse u rrit pagën minimale këta i fundos.
Ndaj Ministria e Financave, megjithëse fiton nga rritja e pagës e kundërshton këtë projekt. Kështu që sindikatave, drurin si Thaçeri dhe përpara me shkollën e Çikagos.
Analize e dobet, e paguar nga sektori. Rritja me 4,000 lek e pages minimale per efekt te Sigurimeve Shoqerore dhe Shendetsore do jepte efekt maksimumi vetem 1,120 lek tek punedhenesi duke marre parasysh qe mund te paguaje pjesen e kontributit qe i takon punemarresit. Ne 500 punetore qe supozojme ka fasoneria, efekti do ishte gati 600 mije lek te reja ose 4-5 mije Euro ne muaj qe eshte nje shume minimale per ndermarrje te tilla. Nderkohe qe vetem me heqjen e takses se sheshte keta punedhenes kane perfituar minimumi 2,200 lek per çdo te punesuar qe s’ma do mendja se ua kane shtuar ne rroge kete perfitim nga tatimi mbi te ardhurat personale qe shteti nuk ua mban me.
Boll ngritet tymnaja per çeshtje te tilla, sepse keto qurravitje i kane lene rrogat e privatit ne mizerje dhe njerezit te punojne si skllever ne keto sipermarrje. Nuk mund te shkurtohet vendi i punes aq kollaj, sepse sipermarresit nuk mbajne njerez per te bere sevap ne ndermarrjet e tyre, por sipas nevojave te biznesit.
Ermal matematika jote qenka si ajo e Ramizit. 5 mije e 100 leke shtese mbi 22 mije leke jane 25 per qind shtese. Ne nje industri si fasoni ku krahu i punes perben 70 per qind te kostos rritja me 25 per qind e rrogave con ne rritjen me 15 per qind te kostos totale. Sikur te merreshe me biznes dhe te te rritej kostoja me 15 per qind pa patur mundesi te rriseh cmimin e produktit qe shet (sepse fasonet punojne me cmime te percaktuara nga kontraktoret jashte) do kuptoje pak me shume.
@ Beni. Autori e parashikon qe fasoni nuk do ua paguaje 4 mije leke shtese punetorit ne page minus kontributet, por ama eshte i detyruar t’ua paguaje me ligj sigurimet shoqerore dhe shendetsore. Dhe une mora rastin kur punedhenesi e merr persiper gjithe kete kosto pa prekur rrogen neto te punemarresit. Pra 27.9% te 4,000 Lek se fare mire mund te thote une paguaj 17.2% tim (688 Lek) dhe pjesen tjeter ia zbres nga rroga aktuale punemarresit dhe rritje s’te bej hic. Dhe mos bjer ti ne llogarite e Ramizit se 4,000 mbi 22,000 lek nuk jane 25%, por as 20%. Kontratat e fasoneve nuk jane te perjetshme, kete vit ke x çmim te fiksuar, vitin tjeter e rrit çmimin. 20 cent per njesi ta rrisesh çmimin e mbulon dhe kalon koston shtese.
Mos u viktimizoni, sepse nuk e argumentoj si keni nxjerr fitime me pare kur paguanit edhe TVSH per makinerite, edhe TAP 10% per punetoret, edhe naften me shtrenjte per shkak te çmimit te saj ne bursa? Ose e kuptoj si e mbushnit kete grope, por s’e di nese vazhdoni te beni edhe sot e kesaj dite te tilla marifete.
Kur perfitoni nga ndryshimi i ligjeve te shtetit si rasti i 10% te TAP, nuk e reflektoni kete diference ne rrogen e punemarresit sepse “kontraten” me te e keni bere me rroge neto, por kalon si fitim i yti. Edhe kur hiqet TVSH per importin e makinerive, kur ulet tatim fitimi ne 5% perseri nuk mjaftojne per sektorin tuaj e gjithmone qarje? Ore vertete jeni te nderuar qe keni ndikuar ne zbutjen e efekteve sociale te papunesise, por duhet te filloni te ristrukturoni sektorin, sepse te vetmit qe s’kane perfituar ne kaq vite jane punemarresit qe paguhen me rroga sklleverish dhe shfrytezohen ne menyren maksimale.