Vajtori Kolec Makaj, personazhi i rrallë që jeton përditë mes vajit e lotëve për ata që largohen nga kjo botë.
Nga Ahmet Zani
Vajtori është një profesion i rrallë që ekziston prej shekujsh në Veri të vendit. Është poeti i vdekjes, njeriu që i thur vargje dhimbjes për njeriun që largohet nga jeta. Është një traditë që e ka origjinën qysh në kohën e Lekë Dukagjinit. Vajtori si personazh u harrua gjatë regjimit komunist, por u rikthye pas viteve 90. Janë disa vajtorë në zonën e Veriut. Kolec Makaj 63 vjeçari lezhjan, është një prej tyre dhe ndër më të famshmit në mënyrën se si ai i thur vargjet e tij për njeriun që largohet nga jeta.
Që në moshën 16 vjeçare, Koleci ka nisur profesionin e vajtorit. Ideja i ka ardhur nga një ngjarje familjare gjatë një ceremonie mortore. “mosha shumë e re më preku dhe ndjeva dhimbje në shpirt e më pas fjalët për të nisën të më renditen në kokë si dhimbje shpirti”. Koleci ishte i dyzuar në vendimin që do t’i duhej të merrte në moshë të re për t’u bërë vajtor, por vendosi të hyjë në këtë rrugë ku do të përjetonte shumë dhimbje gjatë punës së tij.
“Gjatë punës time disavjeçare kam përjetuar momente drithëruese ndërsa vajtoja njeriun që nuk i kthehej më kësaj bote, lotët më shoqërojnë për çdo moment”, thotë ai.
Teksa Koleci tregon rastet e kësaj natyre gjithë kohës lotët do t’i shkonin qyrk. Më e dhimbshme është për të periudha e ngjarjeve të vitit 1997 si dhe tragjedia e emigrantëve të 9 janarit ku janë prekur shumë familje nga veriu i vendit. Humbja e jetëve njërëzore në të tilla tragjedi është shokuese, është mjaft trishtuese.
“Nuk mendohem për atë që do të përfomoj në të tilla raste, pasi fjalët burojnë thellë nga shpirti, por mua nuk do të më pëlqente të vijoja në këtë profesion. Vite më parë hezitoja të bëhesha i pranishëm në të tilla evenimente, por këmbëngulja e personave në rastet e tilla, si dhe miq nuk më lejuan të kthehesha prapa. Thuajse tërë fshatrat e zonës së Shkodrës, janë shkelur pasi është zonë që e aplikojnë këtë”, thotë Koleci.
Gjamtarët ose brimtarët burra, sikurse dhe vajtoret femra janë gjysmëprofesionistë dhe profesionistë. Vajtori bën gjamë për mashkullin e jo për gruan. Ai duhet të ketë zërin e lartë e të fortë. Në anën tjetër teksti duhet të jetë i atillë që t’ua lehtësojë dhe zvogëlojë dhimbjen dhe pikëllimin familjës dhe të afërmëve të tjerë. Gjëma e burrave në Malësi nuk ka vargun konstant janë pjesë të improvizuara me veçori fonetike dhe me shprehje frazologjike. Koleci shquhet për të tilla gjëma si dhe recensionet e vargjeve që burojnë nga zemra, duke ndjerë dhimbshurinë.
Kolec Makaj ka mbaruar studimet e larta në degën Histori-Gjeografi, ka punuar në disa institucione të vendit, ndërsa si profesionist i vajtimeve ai njeh zakonet thuajse në të gjithë vendin tonë. Kjo mënyrë e vajtimeve qëndron që në kohën kanunit të ligjeve të Lek Dukagjinit.
