“Nën zjarr” nga Henri Barbusse

Anëtarët e skuadriljes të kremtuar në historinë e të Henri Barbusse-it mbi luftimin në front gjatë viteve të para të Luftës së Parë Botërore, janë ushtria franceze poilus, ose “leshtakët” dhe nuk ka asnjë liberal apo intelektual mes tyre. Megjithatë, Barbusse-i ishte gazetar me një qëllim. Dy vitet e tij si vullnetar në llogore e çuan atë drejt pacifizmit dhe komunizmit dhe romani “Nën zjarr” është një hap i hershëm i asaj rruge. Ndërsa përvoja e luftës është parësore për shpërbërjen, është e vështirë të ndërtosh narrativën e qëllimtë të kërkuar për një polemikë pacifiste dhe Barbusse-i as nuk përpiqet për këtë. Kapitujt përshkruajnë jetën pas vijës ose në ikje apo shprehin zemërimin e leshtakëve në “prapavijë”, ku administratorët-ushtarë janë të aftë të shmangin kasaphanat në front. Ka anekdota brenda anekdotave, histori kalimesh aksidentale në vijën e armikut për t’u kthyer me një kuti shkrepësesh të marra nga një gjerman i masakruar. Mbi të gjitha, ka një luftim, në të cilin burrat vdesin në shumë mënyra të tmerrshme: Të shtypur, të qëlluar, të çarë, të kalbur, të djegur, të pavarrosur. Historitë orkestrohen nga një narrator pjesëmarrës që drejton lexuesin nga lart betejës. Në kapitullin e fundit, skuadrilja – tashmë e pakësuar shumë në numër – nis një diskutim që nënçmon nacionalizmin, lartëson pushtetin e fshehur politik të ushtarëve dhe njeh nevojën për barazi dhe drejtësi. Kjo “ëndërr e mendimit kuturu” është fillimi i një procesi të mësuari për këta burra të zakonshëm punëtorë, i cili vlerësohet nga rrëfimet e paharrueshme të romanit në vijën e frontit.