Nga Olsa Maze Poshka
Unë jam rritur në një shtëpi (apartament) dy dhoma e një kuzhinë. Kuzhina ishte edhe dhomë pritje, edhe dhomë ndëjtje, edhe kur kishte dasma apo vdekje shëndrohej në dhomë feste apo dhomë zije. Pak a shumë si të gjithë familjet shqiptare normale të fëmijërisë time.
Në shtëpinë tonë të madhe jetonin gjyshja ime, unë me prindërit, xhaxhai im i madh me gruan dhe djalin e tyre dhe dy hallat e mia beqare. Flinim të gjithë ngushtë, por unë flija me gjyshen time dhe kjo më bënte të kisha mbrëmjen festë, se gjyshja ime më tregonte për natë histori, të cilat edhe sot, ku unë çoku kam lexuar ndonjë gjë, mbeten historitë më emocionuese që kam dëgjuar ndonjëherë.
Ndoshta secili i ka njësoj të shtrenjta rrëfenjat e gjysheve, por guxoj të them që këto të gjyshes time ishin të veçanta, ishin ashtu, pasi gjyshja ime ishte “ndryshe”, ajo kishte lindur në Çamëri…
Kështu gjyshja pasi merrte frymë thellë niste e më fanepste duke treguar për kopshte, shtëpi, njerëz që jetonin të gjithë në Paramithi…, vendlindjen e saj. Papritur pamja idilike paramithiote ngrysej dhe mua më rrihte zemra fort, gjyshja merrte frymë thellë prapë, si për të krijuar suspansë dhe fliste se si papritur i vrisnin vëllanë, dajë Metin në moshën 29 vjeçare…, pastaj se si familja e saj prej 10 vetash, 5 prej tyre jo më të rritur se 11 vjeç, ishin sulur të tmerruar drejt Shqipërisë për t’i shpëtuar vrasjeve…, përdhunimeve… jo të gjitha vajzat dhe gratë kishin arritur të iknin pa kaluar njëherë në dorë të ushtarëve që donin dhimbje dhe gjak!
Por, çdo gjë kalohej shpejt, mjafton të mbeteshe gjallë. Kështu të mbijetuarit ishin derdhur në Shqipëri për t’u quajtur njëherë e mirë Çam… dhe jo më paramithiotë, filaqotë, margalliçiotë etj etj…
Mendoja më vonë, si ishte e mundur që e mira gjyshja ime, më kishte thënë përnatë histori dhune e tmerri? Kush ishin këta njerëz që e kishin lënduar aq shumë sa i kishin marrë përrallat kësaj gruaje me thinja?!
A po mos ndoshta gjyshja donte të rriste tek unë një fanatike që do i kthente atë që i kishin marrë, ndaj më furnizonte që fëmijë me këto tregime?!
Gjyshja ime vdiq një ditë të zakonshme pranvere… iku me frikë dhe pa zhurmë, ashtu si jetoi gjithë jetën. Pengjet e saj ishin tre: një fustan që ia kishte qepur e ëma dhe nuk mundi ta vesh dot asnjëherë, se filloi bastisja…, vrasja e vëllait të vet përpara syve… kushëriri i saj 3 vjeçar që ishte vrarë se nuk ikte nga krahët e babait të tij…
Asgjë nuk mund të rregulloja nga këto…, as vëllanë nuk ja ktheja dot, as atë 3 vjeçarin që kapte nivele të filmave të Roman Polanskit dhe as atë fustanin nuk ia gjeja dot…
Ndaj nuk besoj se gjyshja ime më tregonte se kërkonte ndonjë zgjidhje nga unë…, ajo më tregonte se nuk e mbante dot ulërimën që e kishte brenda dhe nuk e nxirrte jashtë…
Lutej gjyshja ime, po, lutej përnatë. Pothuajse fare e pavetëdijshme për Zotin (e imagjinoja si babin tim kryesisht), doja shumë të lutesha dhe unë me të… njëherë tek gjyshja lutej i thashë: “O nana Simi po ti lutesh që Zoti t’i mbrojë të gjithë?”.
Ajo më pohoi me kokë se nuk donte të ndërpriste lutjen, vazhdova me këmbëngulje prej fëmije dhe e pyeta: “Edhe për ata grekët që të përzunë dhe ta vranë vëllain?”.
Gjyshja ime pa nga unë, sytë ishin lëngëzuar jo si zakonisht dhe pas një pauze prej disa sekondash, njësoj sikur ta kishte vendosur aty, tha: “Po… edhe për ata!”.
Po grekët? Bijtë e atyre që vranë dhe prenë në krahinën e Çamërisë, nuk kërkojnë falje?! Mbesa e atij ushtarit grek a ka përgjegjësi ndaj meje dhe gjithë mbesave, nipërve, djemve, vajzave çame, të cilët nuk u rritën me përralla, por mbajtën mbi supet e tyre dy pëllëmbë traumat e prindërve dhe gjyshërve të tyre…
