Nga Arben Llalla*
Gjatë Luftës së Parë Botërore Shqipërinë dhe shqiptarët i gjeti të hutuar nga luftrat e brendshme politike, por edhe humbja e disa territoreve shqiptare gjatë luftrave ballkanike. Ai që shpresonte të përfitonte nga këto luftra ishte Esat Pashë Toptani, cili me nisjen e Luftës së Parë Botërore i rreshtoi trupat e tij ushtarake përkrah ushtrisë franceze në frontin e Selanikut.
Është shkruar dhe folur shumë kohët e fundit për rehabilitimin e figurës së Esat Pashë Totanit, por faktet historike nuk i ofrojnë askujt dëshmi për t’i dhënë lavdi figurës së këtij tradhëtari të kombit.
Këtë herë po botojmë këto foto të rralla me oficerët e lartë serbë, të cilat janë të panjohura për publikun shqiptar. Këto foto janë bërë në Selanik, por edhe në frontin e luftës përkrah oficerëve të lartë serbë. Fotot origjinale gjenden në Arkivën e Ministrisë së Kulturës së Francës.
Nga gushti i vitit 1916 e deri nga fundi i vitit 1917 Esat Pashë Toptani qëndroi në Selanik të Greqisë. Ai ishte vendosur në rezidencën Vila Mehmet Kapandzi nga komandonte disa forca ushtarake shqiptare që shërbenin në mbështetje të ushtrisë franceze gjatë Luftës së Parë Botërore. Esat Pashë Toptani mbërriti në Selanik më 27 Gusht 1916 dhe u prit me paradë madhështore nga gjenerali francez Emanuil Serraili. Për shërbimet që i bëri Francës Esat Toptani do të nderohej nga gjeneral Serrail me Kryqin e Luftës në një ceremoni të madhe të organizuar më 18 Gusht 1917, në qendër të Selanikut.
* Arben Llalla është historian, njohës i marrëdhënieve shqiptaro-greke dhe ky material u përgatit enkas për 27.al