20 vjet qëndrim mes banorëve të veriut të Shqipërisë e kurorëzuan atë në “Mbretëreshë të Malësorëve”. Dhe jo më kot. Ajo do të fiksonte në librat e saj, gjithcka pa dhe gjeti mes malesh, në ata vende që ajo vetë, e mahnitur, do ti quante “një pjesë e Evropës, me moshën e Homerit”.
Ndoshta ka qenë rastësi këshilla mjekësore për një udhëtim pushimi, që do ta sillte në trojet shqiptare. Por nuk ishte më një rastësi që Durhami të behëj mikja më e madhe e shqipëtarëve. Gjithçka niste më 1900. Në moshën 37 vjeçe nga Anglia mbërrin në Trieste për ta vijuar udhëtimin në Kotor, e Cetinjë. Ajo që sheh në atë “pjesë të harruar e botës”, e shtyn më tej drejt veriut shqiptar, me të cilin do të dashurohej përjetësisht.
Në vitet që vijojnë, nga 1904 deri më 1928, boton 7 libra rreth çështjeve të Ballkanit, ku më së shumti spikasin shkrimet për Shqipërinë. Vepra e saj Shqipëria e Epërme (High Albania), shkruar më 1909 që është udhërrëfyes i kulturës dhe traditave të malësorëve të Shqipërisë Veriore, cilësohet si vepra e saj më e arrirë. Në të gjithë veprat që shkroi përmblidhet një guidë e plotë e jetës, zakoneve, folklorit, etnologjisë, besimeve dhe historisë së shqiptarëve gegë. Ajo u bë më e spikatura historiane, etnografe, antropologe e deri edhe reportere për shumë vite me radhë për veriun shqiptar.
Veprat e Edit Durham
1904 – Përmes tokave të Serbisë; 1905 – Brenga e Ballkanit; 1909 – Shqipëria e Epërme; 1914 – Beteja për Shkodrën; 1920 – Njëzet vjet ngatërresa ballkanike; 1925 – Krimi i Sarajevës; 1928 – Disa dëshmi të fiseve ballkanike
Por Durham ishte edhe një artiste e madhe. Falë talentit të saj ajo ishte bërë anëtare e Royal Academy of Arts (Akdemia Mbretërore e Arteve). Librat e saj për Shqipërinë, përvecse me foto mbushen edhe me ilustrime mjaft të bukura. Aftësia e saj krijuese e gjendur mes malësorëve “kreshikë” mes një peizazhi vërtet spektakolar do ta çonin atë natyrshëm drejt komentit “Këtu është ngjyra, jeta dhe arti”.
“Beteja për Shkodrën”, njëri nga librat e saj të spikatura, botuar më 1914, krahas fotove është e mbushur plot me ilustrime që thonë po aq shumë sa edhe fjala e saj. Fotot sjellin atmosferën e kohës, rrënimet e luftës, mjerimet që ajo ka lënë pas, organizimet ushtarake, e deri personazhet e kohës, ku spikat një foto e vetë Durham mes malësorëve si edhe një foto e rrallë e Esat Pashë Toptanit.
Po kaq tërheqëse janë edhe ilustrimet e këtij libri. Në fakt ata janë ribotuar pjesërisht edhe më vonë, kryesisht në revistën “Shejzat” të Koliqit. Në vizatimet që duken se janë të një dore të stërvitur, që mbajnë mbishkrimin me tre shkronja MED (Mary Edit Durham) shpërfaqet po e njëjta atmosferë, pamje të liqenit të Shkodrës, pamje nga Mali i Zi, forcat ushtarake e deri tek detaje të tilla si lahuta apo opingat malazeze. Me një rëndësi të veçantë është edhe vizatimi që Durham i ka bërë Shtëpisë së Pavarësisë në Vlorë.
Më poshtë fotot dhe ilustrimet e librit të Durham “Beteja për Shkodrën”: 
