Gazmend Kapllani botohet në Itali me aventurën e refugjatit në Greqi
Në vitin 1991, përfunduan 45 vjet diktaturë klaustrofobike, mijëra shqiptarë kaluan përtej kufirit grek të bindur se imazhet e televizioneve perëndimore, të kapur në mënyrë të fshehtë për vite, janë realiteti në “tokën e premtuar” te kushërinjtë grekë. Me librin “Ditar i shkurtër nga kufiri”, i cili sapo është përkthyer në italisht nga “Del Veçhio EDITORE”, Gazmend Kapllani, rrëfen me ironi sesi brezi i parë i emigrantëve shqiptarë, ka fantazuar dhe më pas ka jetuar “arratisjen e madhe” në Greqi.
Në fakt, romani i Gazmend Kapllanit vazhdimisht gërsheton përvojën e tij personale me reflektimet e emigrimit afatgjatë dhe kufijtë. Kapllani është është larguar nga atdheu në këmbë në janar të vitit 1991, për t’i shpëtuar persekutimit nga shërbimet sekrete komuniste. Në Greqi, ai ka punuar si murator, kuzhinier, shitës rruge. Më pas ai u diplomua në Athinë dhe ka përfunduar doktoraturën me një temë që flet për imazhin e shqiptarëve në shtypin grek. Kapllani tani jep mësim në disa universitete në Evropë dhe SHBA. Ai lindi në Lushnje në vitin 1967, vit në të cilin regjimi komunist shpalli ndalimin e çdo kulti fetar dhe në Kushtetutë futi përkufizimin e të parit “shtet ateist” në botë.
Pas luftës, diktatura e Enver Hoxhës ishte më e ashpra në Europë; gjithë përsosja e botës ishte përmbyllur në 28 mijë kilometra katrorë, aq sa është sipërfaqja e Shqipërisë. “Mësuesit në shkollë, shkruan autori, nuk ndaleshin duke na thënë se shqiptarët ishin një popull i zgjedhur. Dhe krerët e popujve të zgjedhur kanë dy detyrime: së pari, të urrejnë gjithçka që nuk i përket, dhe të jenë gjithmonë të lumtur. Në një regjim totalitar me qenë i lumtur është një detyrë dhe jo një çështje e zgjedhjes ose fat. Të shprehësh pakënaqësi është një gjest i dyshimtë.”
Kjo mund të sillte akuza për akte reaksionare dhe ide borgjeze, dhe mund të kishe fundin e lebrozëve në Mesjetë.
Në klasën e dytë fillore, Gazmendi vë në rrezik të madh familjen e tij, kur bie në kurthin e sekretares së partisë, të cilës i tregon se prindërit shikojnë kanale të huaja. Ndërsa në shkollë të mesme, klasa shkon në një udhëtim në Sarandë. Atje, nga bregu jugor i Shqipërisë shikoheshin dritat e qyteteve greke dhe italiane: “Kushedi si është bota atje?”, ishte pyetja që bënin të gjithë duke fantazuar për pishina, televizorë me ngjyra, vajza të bukura, pa kile të tepërta, apo tabu.
“Atje vajzat janë të lira, të vardisen vetë”, thotë një adoleshent.
“Atje djem është liria, siç ju kam thënë dhe të gjithë bëjnë seks”, ia priste një tjetër.
Kur ndonjë vajzë pyeste në mënyrë të pafajshme profesorin që i shoqëronte se përse qytetet e kapitalistëve janë plot me drita, ndërsa atyre iu është thënë se “atje” proletarët po vdesin urie dhe jetojnë në baraka të errëta, mësuesi i ndërsehet nxënëses: “Mesa duket disa prej jush në vend që të flenë dhe të rikuperojnë forcat për të luftuar kundër armikut të klasave, rrijnë zgjuar dhe shikojnë dritat e grekëve monarkistë dhe fashistë.”
Në ato vite, kush dyshohej se dëshironte që të emigronte, rrezikonte që të vritej. Ashtu siç i ndodhi Arturit, që tentoi arratinë natën e Vitit të Ri.
Ndërkohë rregjimi, i cili në vitet ‘70 ishte prishur me Bashkimin Sovjetik dhe vendet e Lindjes, sepse i akuzonte se kishin tradhëtuar stalinizmin, izolohet akoma më shumë. Në 1978 prishet edhe me Kinën dhe mban marrëdhënie diplomatike vetëm me Vietnamin, ndërsa Enver Hoxha vendos të ndërtojë 700 mijë bunkerë në të gjithë vendin, 1 për çdo 4 banorë, masë kjo për t’i futur frikën armiqve të jashtëm. Në këtë pikë rikthehet ironia e Kapllanit: “Ato simbole të luftës u bënë vendstrehimet e preferuara të çifteve të dashuruara që në një farë mënyrë fituan mbi paranojën e rregjimit. Nga deti nuk vijnë armiq, por shishe bosh Coca Cola dhe kartona detersivësh.”
Në vitin 1991, kur papritur kthehet liria dhe Amnesty International numëronte 31 kampe pune të detyruar, turma shqiptarësh vunë në praktikë atë që kishin ëndërruar prej kohësh; më 7 mars, brenda pak orëve, 27 mijë persona arritën në Portin e Brindisit, Italia jeton vitin e parë të madh të zbarkimeve. Gazmendi dhe shumë të tjerë zgjedhin ndërkohë që të kalojnë me këmbë kufirin me Greqinë në mënyrë klandestine. Tetë ditë udhëtim. Shpërblimi për trafikantin që njeh shtigjet shkon në 300 dollarë për kokë. Kush kthehet, riprovon, derisa t’ia dalë. Në tregimin për kufirin nuk mungon ai i vajzës që ikën nga fshati i saj, sepse dëshironte që të bëhej aktore, e cila përdhunohet nga trafikanti.
Pasi hyn në tokën e premtuar Gazmendi dhe të rinjtë e tjerë nuk gjetën as vajzat e gatshme, as mirëseardhjen e ngrohtë që kishin imagjinuar se do të kishin nga kushërinjtë grekë. Përkundrazi ata dërgohen në një qendër strehimi të përkohshme në një qytet të vogël kufitar. Liria e ëndërruar përlyhet me shkopin e një polici nervoz, me bukën e hedhur nëpër kafaze si të ishin kafshë, me punën e nënpaguar dhe të shfrytëzuar, në mbishkrimin “hyrja lejohet vetëm për grekët” që njëri prej djemve lexon në një shtëpi publike në Metaxourghìo. Por, aty sheh kushërirën. Rrëfimi ndjek lëvizjet e të rinjve që u bënë miq, megjithëse ditën e parë që kaluan kufirin as nuk njiheshin për fëtyrë, mes pleqve që iu ofrojnë nga një gotë ujë dhe një emigranti që është bërë gaztori i grekëve, sepse është i bindur për origjinën shqiptare të Xhorxh Bushit dhe hiqet si nipi i tij. Marengleni, emër i zakonshëm në Shqipëri, i formuar nga bashkimi i Marks-Engels-Lenin është përsonazhi më dëfryes. I ashtëquajturi “djali i seksit” sapo hyn në Greqi mbetet i tronditur nga fakti që televizioni me ngjyra nuk transmeton programe seksi, ashtu siç ai kishte imagjinuar për vite të tëra. Shumë e bukur edhe skena me një barist grek që i bën një skenë sherri shqiptarit, sepse i kishte bërë ndotur me pak urinë banjon.
“Në djall komunizmi, nuk mësuam as si bëhet shurra”, thotë djali.
Marrë me shkurtime nga “Corrire della Sera”
