Buka, vaji, mielli, derivatet e naftës, biletat e autobusëve dhe taksitë janë vetëm disa produkte dhe shërbime, të cilat, nga e mërkura e 9 marsit, janë shtrenjtuar sërish në tregun e Kosovës. Nga produktet ushqimore, një litër vaj, nga më pak se 2.00 euro, është bërë 2.39 euro; një bukë nga 0.40 euro është bërë 0.50 euro, një kilogram miell ka arritur deri në 0.99 euro dhe një kilogram sheqer po ashtu deri në 0.99 euro.
Për shkak të krizës në tregje që ka shkaktuar pushtimi rus i Ukrainës, çmimet janë në trend të rritjes gjithande. Lufta në Ukrainë ka rritur në veçanti çmimet e energjisë, naftës dhe gazit. Për t’u informuar rreth zhvillimeve më të fundit lidhur me Ukrainën, ndiqeni blogun tonë.
Disa qytetarë të anketuar në Prishtinë thonë se rritja e çmimeve në tregun e Kosovës e ka përkeqësuar gjendjen e tyre sociale. Bedriu, pensionist, ishte interesuar të mërkurën për të blerë 100 kilogramë miell në Lagjen Vranjevc të Prishtinës. Ai thotë se familja e tij është katëranëtarëshe dhe se jeton me ndihmë sociale prej 90 eurosh në muaj.
“Më thanë kushtojnë 60 euro 100 kilogramë miell; 52 euro ka qenë të martën, më 8 mars; tetë euro është rritur çmimi brenda natës. Nuk e bleva, sepse jetoj me ndihmë sociale – 90 euro – dhe kjo vlerë shpenzohet vetëm për miell” – thotë Bedriu.
Mihane Hajdari, një 52-vjeçare nga Prishtina, thotë se është e papunë dhe se jeton vetëm me bashkëshortin e saj – po ashtu me ndihmë sociale. Ajo tregon se për të siguruar produktet elementare ushqimore, është detyruar të heqë nga shporta e saj disa produkte higjienike.
“Nuk do t’i blej disa produkte, si zbutës për rroba dhe pastrues të lëngshëm të banjës”, thotë ajo.
Ruzhdi Kurtishaj, kryetar i Shoqatës së Transportit Rrugor të Kosovës, thotë për Radion Evropa e Lirë se biletat e autobusëve janë shtrenjtuar në të gjitha destinacionet. Çmimi, sipas tij, është rritur deri në një euro, varësisht nga largësia.
“Sot, çmimi i biletës Prishtinë – Prizren është bërë pesë euro, nga katër euro sa ka qenë”, shprehet ai.
Adriatik Berisha, i cili thotë se punon në sektorin privat, kërkon që Qeveria e Kosovës të ndërhyjë me masa lehtësuese për konsumatorët.
“Qeveria duhet të gjejë zgjidhje, duhet të bisedojë me ministritë përkatëse dhe të ndërmarrë masa. Kjo situatë është e papërballueshme për konsumatorët”, thotë ai.
Ngjashëm shprehet edhe kryetari i Odës së Afarizmit në Kosovë (OAK), Skënder Krasniqi. Sipas tij, Qeveria duhet të ulë Tatimin mbi Vlerën e Shtuar (TVSH).
“Në këtë drejtim, OAK-ja ka kërkuar që TVSH-ja të ulet në pesë për qind për produktet ushqimore. Në këtë mënyrë do të mbrohen konsumatorët dhe do të ketë rritje të konsumit. Vendet e rajonit, si Maqedonia e Veriut, e kanë bërë një gjë tillë”, thotë ai.
TVSH-ja është një tatim që i ngarkohet konsumatorit në mallra dhe shërbime. Ligji për TVSH-në përcakton dy norma të tatimit: normën standarde 18 për qind, si dhe normën e reduktuar 8 për qind. Të mërkurën, Qeveria e Maqedonisë së Veriut ka vendosur për lirimin e akcizës për karburantet dhe për heqjen e TVSH-së për artikujt ushqimorë bazë, si: mielli, buka, vaji, mishi, sheqeri, vezët e disa prodhime të tjera.
Autoritetet qeveritare në Kosovë, deri më tash, kanë vendosur marzhë tregtare – që do të thotë çmim maksimal – për derivatet e naftës dhe kanë hequr akcizën e karburanteve për fermerët.
Sa i përket mundësisë së reduktimit të akcizës – që është një taksë që zbatohet mbi produktet e akcizës, si ato energjetike, duhani apo alkooli – dhe TVSH-së, ministrja e Industrisë, Ndërmarrësisë dhe Tregtisë e Kosovës, Rozeta Hajdari, nuk e mohoi se në të ardhmen mund të shqyrtohet kjo çështje.
“Ne po mundohemi të gjejmë mesin e artë, sepse nëse rritet buxheti i shtetit, është për të mirën e qytetarëve, bizneseve dhe shtetit. Nëse ne, si Qeveri, dëgjojmë vetëm palë, ndoshta nuk dalim mirë, sepse buxheti është për të shtuar rezervat shtetërore, për të shtuar grantet për bizneset, por buxheti është edhe për shëndetësi, arsim dhe fusha të tjera”, tha Hajdari pas mbledhjes së Qeverisë, të mbajtur më 9 mars.
Ajo i ftoi qytetarët që të mos krijojnë panik për mungesë të produkteve, pasi, sipas saj, tregu ka mjaftueshëm.
A duhet blerë rezerva ushqimore?
Skënder Krasniqi, nga Oda e Afarizmit në Kosovë, thotë se qytetarët nuk kanë nevojë të furnizohen me rezerva ushqimore, nga frika e mungesës së tyre. Ai thotë se rritje të mëtejshme të çmimeve mund të ketë, por jo edhe mungesë të produkteve. Sipas tij, rritja e çmimeve do të varet nga situata në Ukrainë dhe sanksionet që i ka vendosur Perëndimi Rusisë.
“Situata, në përgjithësi në botë, nuk jep indikacione që duhet të kemi rezerva shumë të mëdha në shtëpi. Në këtë drejtim, Qeveria duhet të ketë rezerva të mallrave, por jo qytetarët”.
“Qytetarët duhet të kenë kontroll dhe të mos blejnë sasi të mëdha të produkteve, sepse kjo do t’i dëmtojë edhe ata, por edhe do t’i rrisë çmimet në treg”, thotë Krasniqi.
Rusia është prodhuesja e tretë më e madhe e naftës në botë, pas SHBA-së dhe Arabisë Saudite. Ajo ka paralajmëruar se mund të ndërpresë furnizimin e Evropës me gaz, nëse Perëndimi ndalon importet e naftës nga shteti rus, si masë sanksionimi për pushtimin e Ukrainës. Ukraina dhe Rusia janë, po ashtu, ndër eksportueset më të mëdha të grurit në botë. Kosova, si shumë vende të tjera të botës, është përballur me rritje çmimesh edhe para shpërthimit të luftës në Ukrainë. Kjo ka ndodhur kryesisht për shkak të çrregullimeve në furnizime që ka shkaktuar pandemia e koronavirusit. Sipas Agjencisë së Statistikave të Kosovës, inflacioni në janar të këtij viti ka arritur në 7.1 për qind, krahasuar me 0.2 për qind sa ka qenë në janar të 2021-shit.
