shkruan Fahri Xharra
Para se të kaloj në shtjellimin e kësaj teme, aq pak e njohur për ne, më lejoni të rishkruaj disa fjalë në anglisht “The name Carpi or Carpiani may derive from the same root as the name of the Carpathian mountain range that they occupied, also first mentioned by Ptolemy under the name Καρπάτης – Karpátes.[7] The root may be the putative Proto-Indo-European ëord *ker/sker, meaning “peak” or “cliff” (cf. Albanian karpë “rock”, Romanian (ş)carpă “precipice”, and Latin scarpa).[8] (Gudmund Schutte. Our Forefathers, Volumul 1 )”.
Pra, dua të flas për një pjesë të një popullie shumë të lashtë, të cilëve si zakonisht i ka humbur shkrimi (të shkruarat) dhe që quhej Karpët apo Karpianët. Ata jetonin në malet e Karpateve te Rumanisë së sotme. Shkollarët e ndryshëm mundohen të shpjegojnë se mos emri i tyre vjen nga malet e Karpateve apo në mos malet e Karpateve e morën emrin nga Karpët. Nga shqiptarët nuk gjeta asgjë që së paku të citoj si punim.
E sigurtë është një gjë se këtu nuk ka asgjë greke.
Nëse e shikojmë shpjegimin e cituar më lartë “Albanian karpë “rock”, pra guri, bjeshkë ose nga proto indoeuropianishtja “ker/sker, meaning “peak” or “cliff”, pra majë, majë bjeshke ose na sanskrishtja “kar” (“Sanskrit root “kar” “cut” that would give the meaning of “rugged mountains”.[13]”, të gjitha këto i hedhin poshtë tentimet e shpjegimit që emri “carpi” është sllav apo e ndonjë gjuhe tjetër.
Pra, Karpet apo Karpianët ishin një popull i vjetër që jetonte në pjesën lindore të Rumanisë së sotme nga viti 140 pas Krishtit 318 pas Krishtit (e pa besueshme fxh). Çdo shënim për këtë popull ka humbur.
Si mundet një popull të jetojë aq shkurt, kur këta ishin armiqtë më të mëdhenjë të Romës. Edhe nëse janë zhdukur në shekullin e tretë, e pamundur të njiheshin vetëm nga viti 140 pas Krishtit. (About a century after their earliest mention by Ptolemy during which time their relations with Rome appear to have been peaceful, the Carpi emerged in c. 238 as among Rome’s most persistent enemies. In the period AD 250-270 the Carpi were an important component of a loose coalition of transdanubian barbarian tribes that also included Germanic and Sarmatian elements. These ëere responsible for a series of large and devastating invasions of the Balkan regions of the empire which nearly caused its disintegration in the “Crisis of the Third Century” ).
Shumë shkollarë shkruajnë se populli i Karpëve ishin ndoshta Thrako-Dacian (probably Thraco-Dacians ), të cilët banonin pra në pjesën lindore të Mbretërisë së Dakisë). Ju kujtohen getët (gecet)? Roli i tyre ishte shumë i madh në luftën me romakët (shekulli II-IV pas Krishtit). Kemi edhe shënime që e tregojnë përhapjen e tyre para krijimit të Mbretërisë së Dakisë (shekujt V-II para Krishtit).
Ata që e shkruan historinë e thonë karpët (karpianët) u zhdukën pas shekullit të katërt (pas Krishtit) saktësisht që nga viti 318 (more precisely, from AD 318). Zhdukjen e tyre ekspertët e shpjegojnë me humbjet e mëdha nga luftërat kundër romakëve. 
Shumë shkollarë e shpjegojnë ndryshe zhdukjen e tyre, duke cekur fillimin e Krishtërimit (Edikti i Milanos, 313) dhe Konstantini dardan, perandori i Romës Lindore.
Në zhdukjen e karpëve, rol të madh e kanë sundimet e hekurta te perandorëve me origjinë ilire (Illyrian emperors), të cilët e zhdukën gati popullatën e tërë të provincave të Danubit (Danubian provinces) dhe që më vonë iu desh bartja dhe ripopullimi i atyre viseve.
Të njohur ishin Aureli (sundoi 270-275) “fitimtari” i madh kundër Karpëve, Diokleciani (sundoi 284-305) (Diokleciani për zhbërjen në vazhdim të Karpëve e mori edhe titullin e lartë nga Roma Karpikus Maximus (Diocletian claimed the title Carpicus Maximus for the first time). Geleriusi, për dy vite (302-303) kreu terror të madh mbi karpët.
Kurse kulmin e shkatërrimit të një populli, “ndoshta vëlla” thrrakas e kreu Konstantini i Madh (The emperor Constantine I the Great (reigned 312-337) is recorded as holding the Carpicus Maximus title in an inscription of that year.[101] This most likely represents a victory over the Carpi in 316-317, when Constantine is documented as resident in the Balkans for the first time since his appointment as Caesar in 306.[102])
Pra, ne pyesim dhe hamendem se a kishin popujt e ndryshëm shkrim-lexim; po ashtu për ilirët
Si përfundim, për këtë mini studim është se karpët duket se kanë qenë një shoqëri mirë e organizuar si me ushtri, ashtu edhe me rendin e tyre të lartë shoqëror, si dhe klasën e tyre të lartë sunduese të quajtur Taraboshët.
Shihemi herën tjetër me shënime më të thella, për një popull që jetonin në rrënzat dhe bjeshkët e Karpateve. Duhet të largojmë nga fjalori ynë që sllavët kanë ardhur nga Karpatet, pasi që ata ishin me mijëra kilometra më larg, përtej Kaukazit
Gjakovë, 06.01.18
Sipas:
– https://www.scribd.com/document/160192278/Dacians
– “ARE THE BEARERS OF CARP NAME THE DESCENDANTS OF THE ANCIENT TRIBE OF THE CARPI? nga Ionel Boamfă
Për lexim dhe informim shkencor :
-Batty, Roger (2008): Rome and the Nomads: the Pontic-Danubian region in Antiquity
-Barrington (2000): Atlas of the Greek & Roman World
-Bichir, Gh. (1976): The History and Archaeology of the Carpi from the 2nd to the 4th centuries AD English trans.:BAR series 16(i)
-CAH: Cambridge Ancient History 1st Ed. Vol. XII (1939): The Imperial Crisis and Recovery
-Cameron, Alan (1969): Theodosius the Great and the Regency of Stilicho in Harvard Studies in Classical Phililogy n. 73
-Carrié, Jean-Michel & Rousselle, Aline. L’Empire Romain en mutation- des Sévères à Constantin, 192–337.
