Dhimitër Berati dhe historia e poezisë që PjetëArbnori ia dha Arkivit të Shtetit
Ish-kryetari i Kuvendit të Shqipërisë, Pjetër Arbnori i njohur për pasionin e tij për letërsinë kishte mundur të gjente një vjershë të Dhimitër Beratit kushtuar mikut të tij At Gjergj Fishtës. Në vitin 1996, i ndjeri Pjetër Arbnori e ka dhuruar këtë dokument në Arkivën e Shtetit. Në fakt bëhen fjalë për dy fleta të shkruara me makinë shkrimi, mbi të cilat shkruhet data 18. 4. 1923 dhe emri i Dhimitër Beratit, mikut të Fishtës e njëkohësisht deputet dhe ministër i kohës së Zogut. (Fishta e Berati së bashku kishin qenë përfaqësues të Shqipërisë në Konferencën e Paqes në Paris më 1919)
Historinë e kësaj poezie plot nota humori për Fishtën vetë autori do ta sjellë në kujtesë, duke dhënë shpjegime të plota në revistën “Shejzat” të Ernest Koliqit. Në një shkrim të botuar aty më 1961, në 20 vjetorin e vdekjes së Poetit Kombëtar, Berati, një figurë shumë e njohur e kohës, flet për miqësinë e tij me Fishtën.
Pikënisja si do e shohim më poshtë është humbja nga Fishta e një “beteje epike” …, por në domino!
Nga shkrimi shkëpusim pjesën që ka lidhje me poezinë në fjalë, të cilat po i sjellim më poshtë së bashku për lexuesit e 27.al.
Fotokopja e materialit origjinal të poezisë është marrë në Arkivin e Shtetit.
POEZIA HUMORISTIKE
Sië transit gloria mundi……..
Zot ça ka patër Gjergj Fishta
Ai që botës i njeh bishta
Ai që s’ka lanë ka pa përqesh
Veç Zotin e shejtën e meshë
Shumë ftyra i ashtë zbehë
Shumë mustaku a tatepjetë
Ballin rru çi difton vner
Syni qelq qi kallzon tmerr
Buz e varun flokë përpjetë
Ma nuk asht thu n’ket jetë
Gjuha fjalën s’ia thekson
Kryet lkund e sherr kërkon
Thue se gjet të lypmen rimë
Metri thue tepron nji grimë
Doli vjersha e shkatërrueme
Apo s’asht e kuptueme
Thue soneti i vjen i shkretë
Artikulli ka ndoi t’mete?
Jo rimë s’i ka mangue
Kur se gjen din me e përftue
Metri asht vegël e bindun
A për “kambe” si s’asht lidhun?
E shkaterrue vjersha s’i doli
Pse folklorin mirë e moli
Kupëtimi s’mungon vargut
Se idetë vijnë për së largut
Për sonet mos bani brimë
Ky bar len veç në Zadrimë.
Si artikullat në Fishtë
E naplonat në zallishtë.
++++++++++++++++++++++++++++++
Pse qan dert pra i muzës shoku?
Pse je n’zi të keqen Ndoku!
A se ke pas trashëgim prrallën
Qi n’bezdi ke vu mëhallën
A s’e ke trupin llama
Qi s’ka zhgun për me përfshi?
Bab më len e mos ban fjalë
Ti mas sodit s’më ke djalë
Paskam le me hyll të keq
Baht të zi e fat për dreq
Dominon pse s’ma ke msue
Me nder n’dhe për me jetue
Kët’ arm’ n’dor pse s’ma ke shti
Në Toskë e shqeh të baj kërdi?
Domino të daltë fara
Prej shkencave ti ma e para
Je grihe për trimëni
Je mejdan për medari
Të lavdoj se më zbavite
Të mallkoj se më korite
Zot për shka më ke gjykue?
Pse me i Toskë me m’ndishkue?
Pse një shqah me m’ba fërtele?
Pse namin me m’a ba zhele?
A kam ba mëkat pa dashtë?
A fuqin un’ s’ta kam drashtë?
“Angelus” ka koh s’kam thanë?
Ofiqet mangut kam lanë?
Brevlerin s’kam këndue?
Apo mjaft un’ s’jam pendue?
Zot i madh të kjosha falë
Mos ma hup shpirtin pa dalë.
Qe! dymbedhet litani
Kam me thanë pa mërzi.
Veç të lutem më ndimo
M’u forcu n’domino.
Nj’at tosk shqah e të pafe
T’i marr gjakun kjoft me hile.
Veç krenin me ja rrëxue
Fuqin m’ja tarafiskue.
Korçës hovin do t’ja shtrojshe
Fishtës namin t’ja zgjanojshe.
AMIN
SHKRIMI
PATER GJERGJ FISHTA
Kujtime e shënime nga Dhimitër Beratti
………………………………………………………………………….
Lidhjet miqësore me P. Gjergjin vazhduan pa prerë gjër sa e ndjeu Perendija, me 1940. Piqeshim sa herë vinte në Tiranë, ose shkonja unë në Shkodër. Kam ndenjur njeherë tre-katër dit musafir i tij, në Ku-vendin françeskan, gjë kjo jo fort e zakonshme për rregullat e Kuvendit. Një periudhë tjatër kur kemi patur takim të vazhdueshëm, ka qënë ajo e legjislaturës së pare të Vendit, me 1921-1923. P. Gjergji kishte ardhur në Tiranë si deputet i Shkodrës. Jeta parlamentare nuk i pëlqente aspak. Thosh se i dhimte kryet me “njato parla-parla të parlamentarve: dokra pa kokra!” Prapë se prapë, shtonte “kur flet Vokopola për bujqësij dhe Poga për drejtësij, i epshin shkas të shtrojë do vargje satirike mbi këto ditunij…”. Jo se nuk e interesonin çeshtjet në bisedim të Parlamentit, thosh ay, por ligjeratat pa fund e krye, rinin ujë n’havan. Përgjithësisht, P. Gjergji, si mbas prirjes së tij, kishte në sy kryeparë faqen satirike të personave e të bisedave. Kudo e kujdo, si një karikaturist, e kapte menjëherë cenin a të meten dhe, me pak fjalë, e vuloste në mënyrë, të mbaruar.
Vërejtjet gazmore e satirike të P. Gjergjit na defrenin e mbledhjet e një farë “klubi” që kishim kurdisur në shtëpij të Vangjel Goxhamanit, ku banoja unë asokohe. Kishim një odë pritje me vater e shaneshin e një kolltuk të posaçëm për P. Gjergjin, se — thosh zonja e shtëpisë, në kend, P. Gjergji s’ri dot dhe fronat s’janë mjaft të sakta për Të. — Gadi për çdo mbrëmje, pas darke, piqeshin atje për muhabet me P. Gjergjin, Gurakuqi, Lef Nosi e miq të tjerë. Zjari në vatër, xhesvja e kafes, gjymçja ku zienin gështenja, dominoja dhe përrallzat e P. Gjergjit, të kallzuara si vetëm ay dinte t’i kallzojë — si “narrator e aktor i përsosur” i epnin qarkut një ngjyrë familjare të këndëshme.
Kur P. Gjergji e fitonte partinë në domino, Zoti na ruajtë, se qysh tallej me shokun e mundur. Dhe nuk mbaronte me një me dy; jo, t’a mbante këngën. E humba një mbrëmje partinë me P. Gjergjin. Të nesërmen, më vjen në zyrë të më ngushllojë për punën e dominos e të më keshillojë se duhet me doemos të studjoj një traktat për këtë lodër dhe vetëm pastaj të guxoj t’i dal përpara! … Por dhe unë e munda nje natë dhe e vura në mendje t’a mar hakun. I shtrova disa vargje si munda, e futa letrën në një zarf zyrtar me vula e pulla, i vura sipër një “Urgjent” me letra të mëdhaja dhe ia dërgova në Parlament “Deputetit të Zadrimës”. P. Gjergji, i hahitur për atë goxha zarf — si më tha mandej — e çeli me merak, dhe mbrëndë, në vend të ndonjë dokumenti zyrtar të rendësishëm, gjet vjershën t’ime satirike. Vjersha, e mbaj mend, fillonte kështu:
Zot! Ç’na ka Pater Gjergj Fishta,
Ay që botës i ngjit bishta,
Ay që s’la kend pa përqeshë,
Veç Zotyn e Shejten Meshë?
Mandej vashdonte reshtimi i simptomave të brëngës së tij dhe kërkimi i shkakut të kësaj brenge; pandenjat e ndryshme, se mos kishte lajme të keqija për gjemitë zadrimore në dët; a mos i kishte humbun zanin filan orator i Parlamentit, apo gomarit të Babatasit mos i pat ranë flama, etj., etj. Fundi, del se kurrgja nuk kishte ndodhë prej këtyne fatkeqësinave kombëtare, por se P. Gjergji ishte pikllue për punë të partisë së humbun në domino, etj., etj….
Auktori i Anzave të Parnasit, duke kupëtuar nga kush i vinte letra zyrtare, e la me njëherë Parlamentin, zbriti përposh në zyrën t’eme (atëherë Kryeministrija e Ministrija e Jashtme ishin nën sallën e Parlamentit, në shtëpin e vjetër të Murad Toptanit). Zot! Ç’më dëgjuan veshët: një Nakdomonicinedij të rë me shumë sende të “Palok Cuces”, etj. dhe fajet e gomarit të Babatasit q’ishte lidhur te penxherja e zyrës s’ime dhe plliste kur shifte se hynin në godinë a dilnin disa deputetë”… P. Gjergji më siguroi se do t’a kthjellonte kupëtimin e të pallunit: në ishte për tungjatjeta ose për udhaembarë”! Përfundimi ka qënë botimi i librit “Gomari i Bahatasit”.
I ndrittë shpirti n’atë botë Poetit tonë, se i ndritur ka qenë në jetë. Epika e satira e tij, të dyja shkëlqejnë. E nuk e di, me vërtet, cila shkëlqen më shumë. Sido qoftë, edhe në shoqërij të Marcialit e Gjovenalit a të Parinit e Alfierit, mjeshtra të satirës, Pater Gjergj Fishta mund të rijë në vendin e nderit.
