Nga Pjetër Logoreci
Këto ditë po rishikoja me andje nji video nga zhvillimi i ceremonisë solemne për riatdhesimin e rivarrimin e eshtrave të ushtarakut student, patriotit Shahin Toçi, sargu i të cilit u prit në aeroportin e Rinasit me 26 mars 2011, me shumë nderime, ashtu siç e meritonte ky djalë trim që i qëndroi besnik deri në flijim flamurit tonë kombëtar.
Pamje emocionuese. Dhjetra qytetarë pjesmarrës valvitnin ndër duar flamurë kombëtarë. Pranë tapetit të kuq, Garda Kombëtare ishte e rreshtuar në qëndrim nderimi, ndërsa ministra e personalitete të shtetit të veshur me uniforma shumëngjyrëshe prisnin që t’i bënin homazh këtij trimi liridashës. Një ndjenjë zemërimi e keqardhje më pushtoi, ndërsa mendova se, (pothuajse para një muaji) më 9 shkurt 2011, edhe unë po zbrisja po në këtë aereoport, nga avioni i linjës Vjenë-Rinas, po me të njëjtin qëllim: për të riatdhesuar pas 94 vjetësh eshtrat e Imzot Nikollë Kaçorit, arkitektit të pamvarësisë e të shtetit shqiptar, por me një ndryshim të madh, se atë ditë “të zezë për ndjenjën kombëtare”, sargun me eshtrat e titanit nuk e priste asnjë personalitet, ministër, gjeneral, zëvendësministër apo drejtor drejtorie. Për habi të gjithëve aty, as edhe një klerik i lartë shqiptar apo i huaj që shërben në vendin tonë. Sytë m’u mbushën me lot dhe tërë qenien time ma pushtoi një ndjenjë keqardhje dhe turpi.
Me ditë të tëra isha përpjekur të lajmëroj, për ardhjen e eshtrave të Imzot Kaçorrit, përsonat përgjegjës të shtetit, që nga instiutcionet më të larta, kryeministrinë, ministritë, Kryesinë e Kuvendit, deputetët e Durrësit, hierarkinë e lartë kishtare të dioqezës së Tiranë-Durrësit, si me telefon, ashtu me postë elektronike. Asnjë reagim. Kjo keqdashje më bëri të mendoj që veprimi im nuk i sillte politikanëve e shtetarëve ndonjë përfitim ekonomik (për të cilin do të vinte pa mëdyshje e gjithë politika), por ishte vetëm një veprim moral e atdhetar për të cilin, aty ndodheshin vetëm njerëzit e thjeshtë të ardhur në grupe nga Durrësi e Lura.
Çfarë paradoksi! Një burrë i madh, etalon i atdhetarisë e lirisë, një prift katolik, i cili kishte deklaruar me gojën e tij: “…për mua së pari atdheu mandej kisha…”, nuk u vlerësua, ose u la në harresë me dashje, ashtu sikurse, ai, u la në harresë për 94 vjet në dhe të huaj. Përse duhej që, atdhetari Nikollë Kaçorri, të shihej në petkun e priftit katolik, që të pasojë një sjellje të tillë? Apo kaq e madhe ishte propaganda aziato-komuniste kundër këtij atdhetari sa që njerëzit vazhdonin ta shihnin si “klerik reaksionar”….???
Meqënëse më 29 maj është 103 vjetori i vdekjes së tij, në nderim e respekt të aktivitetit të tij në të mirë të Shqipërisë, dëshiroj të sjell më poshtë për lexuesit një dokument origjinal që kam gjetur në Arkivën e Ministrisë së Jashtme të Austrisë në Vjenë, ku çdo njeri (edhe ata më skeptikët), mund të kuptojë e të bindet për punën e madhe që Imzot Nikollë Kaçorri bëri në dobi të atdheut të robëruar nga hordhitë aziatike osmane. Dokumenti mban datën 12 nëntor 1912 dhe është një letër e shkruar dhe formuluar nga Imzot Kaçorri, e cila i drejtohet Perandorit Franz Josef të parë në Vjenë, për ta vënë në dijeni që; shqiptarët nuk e durojnë më robërinë. Ata duan tashmë pamvarsinë, të drejtën e shkollave, kulturës, traditave e gjuhës së tyre. Ata kërkojnë nëpërmes kësaj letre, mbështetjen e perandorisë më të madhe të kohës për të mos lejuar coptëzimin e Shqipërisë nga vendet fqinje në Ballkan.
Madhnisë të Tii
Franz Josefit I
Perandorit e Mbretit të Austro – Magjarisë në Vienë
Shum të vështira e të rrezikshëme jan këto dit per ne Shqyptarët e per nanën t´on Shqypninë qi të kater shtetet e Ballkanve po rrâin me e perpië a me e coptue. Na me sâ fuqië kena mundohena edhe Përendisë i lutena qi Mbretnia jon të muisi këta anmiq e të na prui prej sish. Por per fat të keq gjasat nuk po na duken fort të mira, e po shohim se shum vende të kater vilajeteve të Shqypnisë, Kosovë, Manastir, Shkodër e Janinë gjinden nden kambë të hueja.
Per këtë shkak po marrim lejen m’u sjelle kah Madhnia Jote si Përandorit të nji Përandorisë të madhe, qi asht ma e afermia e jon e ka piesë në Ballkan me Bosnie – Herzegovinë, e me Ju lutun qi në çeshtjet të Ballkanve të merret para syshë edhe Shqypnia në mënyrë qi kufit e sajë mos të bërkiten e mos të shtyhen prej kerkui e qi Shqypnia kështu e pâ bërkame e e pâ vogluëme të ketë nji Automië të plotë nden Mbretninë Otomane.
Por në kioftë se per fat të zië qillon, qi kio Mbretnië nuk ka me muit ma mbas luftesë të sotshme me sundue në kurrfar mënyre Shqypninë, na nga thelbi i zembrës i lutena Madhnisë s’ate qi Shqypnia prej kater vilajetesh permendun sipri me tre milion e sâ Shqyptarë të bahet nji Mbretnië në vehte sikurse të tjerat shtete të Ballkanve, në daç perse Shqyptarët jan nji kambë ma i vjetri ner këta, me nji gjuhe e me zakone fare të veçanta, e gjaku i tyne nuk mundet me paitue kurrsesi me çdo gjak të kombëve qi jan rreth e rrotull; në daç perse nuk do t´ishte e drejtë humbja as voglimi i nji kombi Shqyptarë, i cilli nuk âsht aspak ma i poshtem se kombët e tjera të Ballkanve si per numer, ashtu per mendë, si per vjeften morale, me të cillën, sado qi per nji kohe shekuish shum të gjatë kje rrahun në çdo krah e në çdo mënyrë prej shum e shum tallazeshë politike qindroi në kombësië të vet e në zakone të veta, por si nji shkambë i fort në mjedis detit; e kjarishtë e diftoin edhe theroritë e mëdhaja qi Shqyptarëtë hoçën per rain, gjytetërimin, e perparimin e Kombit të vet në këtë kohe të mrame të Tyrqëvet të Rie: në daç edhe perse na duket se nji Mbretnië Shqyptare mban peshën jo vetem të Ballkanve, por edhe të gjith shteteve t´Europës, e sidomos në muit m´u bâa, mbas dishirit t´on, nji mbretnië e pa anë (neutre), sikurse Belgji e Svizzera.
Prej gjith këtyne shkaqeve e arsynave na e pështesim të tanë shpresën t´one në ma të madhen mirsine e Madhnisë Tande per të cillën na e gjith kombi Shqyptarë ka per të Jau ditun per nderë per gjithmonë.
Me shpresë të madhe qi të lutunat t´ona kam me e bërkâ zembrën e Madhnueshme të Madhnisë Tande kemi nderjen ma të madhen me vuë këtu duërt t´ona e m´u permendun.
Shqypnië, 12 Nanduër 1912
Te Detyrushmit Sherbëtorë te Madhnisë s´ate
Firmat
Nikollë Kaçorri Prift
Mustafa Asim Kruja
Reaçep Mitrovica
Fuad Toptani
Abdi Toptani
Murad Toptani
Salih Gjuka Ipek
Bedri Pejani
Letra është e shkruar në tri faqe. Ajo është e firmosur nga drejtuesit kryesorë të komitetit të përgjithëshëm kryengritës së 
Shqipërisë së mesme: Nikoll Kaçorri, Fuad Toptani, Murad Toptani, Abdi Toptani, Mustafa Kruja, Rexhep Mitrovica, Salih Gjuka, Bedri Pejani, Mustafa Kruja.
Letra i është dorëzuar Konsullit Austriak në Durrës Rudnay, i cili së bashku me letrën dërgon në ministrinë e jashtme në Vjenë, përsonalisht për ministrin e jashtëm Leopold Grafen Berchtold (me shenimin “ shumë konfidenciale”), një përshkrim për gjendjen e vështirë dhe shpërthyese, të krijuar në zonën e Shqipërisë së Mesme. Në shënimin e tij Rudnay shkruan: “mbasi unë pashë qëndrimin e palëkundur të popullit, i cili pretendon që të bëhet një kongres për shkëputjen e vendit nga perandoria dhe kërkon përjashtimin e të deleguarve të huaj nga Mutesarifi në kongres, po ashtu dhe pasi dëgjova pretendimet e orthodokseve të cilët kërkojnë një pushtues të huaj që të mos sundohen më nga shumica musulmane, vendosa me inisiativen time të marr përsipër, me kërkesat më të pranueshme për ne, këte letër që sollën të deleguarit”.
Letra e konsullit Rudnay për ministrinë e jashtme në Vjenë: Në një bisedë që pata me famullitarin e Durrësit Don Nikoll Kaçorrin dhe Murad Bey Toptanin i theksova atyre që Monarkia mbron interesat e Shqipërisë pa e pushtuar atë, e dëshëron që shqiptarët në këto kohë të vështira të bashkohen me njëri tjetrin. Gjatë bisedës i tregova atyre edhe motivet kryesore të mbështetjes tonë. Gjatë ditës kam marrë nga Don Kaçorri, në mirëbesim, letrën me kërkesa për Madhërinë e tij, ku sipas këshillës sime u hoqën disa pika të pakuptimta. Murad Toptani, të cilit i detyrohesha ti ktheja një vizitë më konfidoi më vonë që delegatët trembën se kongresi do të dështojë, e kanë vëndosur menjëherë ti dërgojnë madhërisë së tij këtë kërkesë. Sapo i hodha një sy letrës, pashë që të gjithë delegatët kishin pranuar, ato çfarë kishim diskutuar me Don Kaçorrin. Aty kërkohet autonomi e vendit, por nën sundimin turk, e po qe se kjo është e pa mundur, atëherë të kërkohet Pamvarësi dhe Neutralitet. Unë jam munduar që letra të stilizohej në mëndyrë që të kishte hapsira për ndryshimet e mundëshme (për të përjashtuar ndikimin e fuqive të tjera), pa cenuar angazhimin tonë. Pas dorëzimit të kësaj letre, kam bërë marveshje, që unë nuk do të përdori ndikimin tim në Kongres dhe nuk do të marr përsipër asnjë ndërhyrje aty. Gjithashtu kam konfirmuar që për sa kohë të zgjasë Kongresi dhe ndikimi turk në vend, do pranoj të bisedoj apo veproj vetëm në mënyrë konfidenciale. Nga delegatët të cilët kanë nënshkruar këtë dokument, vetëm Mithat Frashëri ka nënshkruar menjëherë, por edhe të tjerët nuk kanë vonuar ta nënshkruajnë. Së fundi dëshëroj të ju bëj të ditur shkelqësisë tuaj, që zotërijtë presin të marrin nga ju një pergjigje të pranueshme. Si gjithmonë me lejen tuaj, arrita të ndikoj sadopak pozitivisht në Kongres. Edhe një herë dëshëroj të Ju bëj të ditur se kam vendosur, nqs Kongresi i Shqiptarve do të pengohet, të kërkoj nga Elita e shqipëtarve një dokument, i cili nuk do na sjellë detyrime anës tonë, që do të mund ta përdorim në situata të vështira që mund të krijohen.
Kuptohet qartë se interesat tona kombëtare, ato të Dom Nikollës, përputheshin me ato të Austro-Hungarisë, e cila kërkonte që influenca e saj të shtrihej në tërë Ballkanin. Kjo ishte arsyja që konsulli Rudnay mbante kontakte të ngushta me atdhetarët shqiptarë, të cilët morën përsipër misionin që të njoftojnë fuqitë e mëdha se populli shqiptar do ti merrte armët në dorë për ti dalë zot territoreve të veta. Dera e Dom Nikollë Kaçorrit ishte kurdoherë e hapur për atdhetarët. Aty bëheshin mbledhjet e komitetit e ndërmerrëshin vendime të rëndësishme për lëvizjen popullore.
Dëshëroj të mbyllë shkrimin tim me shprehjen e Mustafa Krujës: “Shqipëria për Dom Nikollë Kaçorrin, Atdheu, lirija e saj ishte ideali i tij…. Dom Nikollë Kaçorri ishte shqiptar me plot gojën…e deri më sot, s´më ka rënë të këndoj gjikund ndonjë rresht që ta përmendi sado për keq emrin e tij, megjithëse ka qënë përkrah Ismail Qemalit në Vlorë, edhe nënkryetar i denjë i së parës qeveri shqiptare, i zgjedhur prej atij kuvendi kombëtar, që shpalli pamvarsinë e atdheut, dhe që mundi të krahasohet për rëndësinë e tij historike, vetëm me Kuvendin e Lezhës…. gati pesë shekuj më parë”.
