Gazeta zvicerane shkruan për këngëtaren e famshme shqiptare: Si qytetare e botës me pasaportë zvicerane ajo atdheun e gjen në melodinë e gjuhës, atje ku fjalët shndërrohen në muzikë”
Një ngjarje, një fenomen natyror. Kështu e kishte quajtur Elina Dunin gazeta zvicerane “NZZ am Sonntag” para dy vitesh. Tani për këngëtaren shqiptare, e cila dalëngadalë po bëhet pjesë edhe e kulturës zvicerane, ka shkruar edhe “Neue Zürcher Zeitung” (NZZ). “Më pëlqejnë stacionet e trenit. Dhe në Zürich unë kisha një ndjenjë të mirë sapo arrita në stacionin e trenit”, thotë Elina Duni me një gjermanishte me ngjyrime të frëngjishtes. Ajo që një vit jeton në Zürich. Frëngjisht ajo mësoi në rini, pasi erdhi bashkë me të ëmën, shkrimtaren Besa Myftiu, nga Tirana në Luzern dhe pastaj u vendos në Gjenevë. Më vonë Elina u shpërngul në Bernë, ku vizitoi shkollën e atjeshme të xhazit.
Sipas NZZ në Zürich Elina Duni me zërin e saj të plotë, të ngrohtë shpejt e ka gjetur vendin e saj. “Tani Elina Duni kalon rrugëve të lagjes Wipkingen me fustanin e blertë shndritës dhe shikon diellin, ndërsa era tund flokët e saj të gjata, bojëkafe në të kuqe. Prania e saj tregon se ajo e ka gjetur vendin e vet në Zvicër. Këtë përshtypje ajo e zgjon vazhdimisht edhe në skenë, ku përherë qëndron këmbëzbathur. Ajo thotë se për të është me rëndësi që kur këndon të ndjej kontaktin me tokën. “Kur këndoj dua të jem si një pemë. Poshtë thellë e rrënjosur, lart e lehtë dhe duke u luhatur si gjethet”.
Rrënjët e Elina Dunit janë të thella, ajo sjell nga larg një frymë në xhazin zviceran. Meloditë melankolike nga juglindja e Europës ajo i interpreton me ekspresivitet të butë, në bashkëveprim mahnitës me pianistin Colin Vallon, basistin Patrice Moret dhe bateristin Norbert Pfammatter. Kuarteti i Elina Dunit ndërlidh xhazin modal dhe folklorin në mënyrë të veçantë. Deri më tani ky grup ka edituar katër albume, dy të fundit (“Matanë malit” dhe “Dallëndyshe”) përmbajnë këngë nga Shqipëria, atdheu i Elina Dunit). Falë shumë vokaleve dhe rrokjeve të buta “sh” shqipja dëshmohet si gjuhë shumë muzikale. Pasuria e saj tingullore shquhet menjëherë gjatë dëgjimit. Po ashtu edhe emocioni i këngëve, në të cilat përherë bëhet fjalë për çështje ekzistenciale si dashuria, vetmia, mërgimi.
“Muzika jonë synon t’i bashkojë njerëzit, pa marrë parasysh ku gjenden në këtë botë”, thotë Duni. Ajo këndon në dialekte të ndryshme të shqipes de kështu bashkon trevat e Shqipërisë, Kosovës dhe rajoneve shqiptare në Maqedoni, Mal të Zi, Greqi dhe Itali. Dy albumet e para (“Baresha” dhe “Lume Lume”) përmbajnë këngë në gjuhë të ndryshme të Ballkanit: greqisht, turqisht, bullgarisht, rumanisht, në gjuhën rome – “një qëndrim për pasurinë kulturore dhe kundër nacionalizmit”.
“Muzika popullore shumë lehtë mund të bëhet mjet i propagandës”, konstaton këngëtarja. Kjo, sipas saj, vlen për Zvicrën, ku muzika popullore përvetësohet nga partia populliste SVP, po aq sa edhe për Shqipërinë. Në kohën e komunizmit këngët popullore rishkruheshin dhe instrumentalizoheshin politikisht, këngë të tjera ndaloheshin. Sot, thotë Duni, muzika monotone elektronike e turbofolkut – “muzikë pa poezi” – po e dëbon muzikën popullore. Duni tregon se shumë dëgjues shqiptarë i kanë thënë se falë saj për herë të parë dëgjojnë këngë popullore. “A nuk është e pabesueshme që duhet të vijë një bend i xhazit nga Zvicra në mënyrë që njerëzit në Shqipëri t’i rizbulojnë këngët e veta?”
Me miksin e rafinuar të xhazit dhe folklorit ballkanik Elina Duni ka arritur të depërtojë në skenën ndërkombëtare të muzikës. Por ajo nuk dëshiron të përcaktohet sa i përket stilit. Kjo 36-vjeçare nuk është puriste, ajo synon ta zhvillojë muzikën pa pritje të qarta, dëshiron të zbulojë shumë gjëra. “Gjëja më e bukur në xhaz është se përherë ka rrugë për të befasuar veten”.
Krahas angazhimit në kuartet Elina Duni është duke testuar terrenin edhe si solo-këngëtare në drejtim të muzikës pop dhe rokut. Këngët e saj të kënduara në anglisht dhe frëngjisht në fund të marsit (27-29) mund të dëgjohen në laboratorin e klubit Moods të Zürichut. Bashkë me pianistin Jean-Paul Brodbeck ajo do të interpretojë këngë në standard të xhazit – një homazh për Billie Holiday, idhullin e saj të madh, krahas Shirley Horn, Sidsel Endresen, Sheila Jordan, Beatles dhe Radiohead.
Në programin solo “Nisja” (“Aufbrechen”) ajo shpërthen kufijtë e formatit të koncertit. Nga tekstet e saj dhe këngët në nëntë gjuhë krijohet një lloj teatri muzikor. Një shtegtare muzikore kremton shumëgjuhësinë e saj.
Në Shqipërinë komuniste ajo kaloi një fëmijëri të lumtur, si pesëvjeçare mori pjesë në koncerte dhe puthte televizorin sa herë që në të shfaqej Enver Hoxha. Si fëmijë ajo nuk dinte për represionin në vend. Por gjyshi i saj e provoi vetë diktaturën. Atij iu ndalua profesioni i shkrimtarit dhe mësuesit, tërë jetën shiti cigare pa iu dorëzuar dëshpërimit. Mërgimi e ka larguar Elina Dunin prej tij dhe prej Tiranës. Si qytetare e botës me pasaportë zvicerane ajo atdheun e gjen në melodinë e gjuhës, atje ku fjalët shndërrohen në muzikë./Marrë nga Dialog plus
https://www.youtube.com/watch?v=dglYTruzHdg
