Deputetja e Partisë Demokratike, Grida Duma, ka tërhequr vëmendjen e publikut malazez me daljen e saj të fundit dhe kundërshtimin ndaj kryeministrit Edi Rama në parlamentin shqiptar. Ndjekësit e saj në rrjetet sociale nga Mali i Zi kanë komentuar: “Nuk e kuptoj çfarë thotë kjo grua, por ne kemi nevojë për këtë lloj energjie opozitare në Mal të Zi”.
Ish-zëvendësministrja për Integrimin Europian, tashmë deputete, sipas kësaj media është shndërruar në një nga zërat më të rëndësishëm të protestave të organizuara së fundmi.Në një intervistë për CdM, ajo tregon për arsyen e protestave në Shqipëri dhe çfarë mendon për integrimin europian dhe Ballkanin e Hapur.
CdM: Protestat nxorën mijëra shqiptarë në rrugët e Tiranës në fillim të këtij muaji. Cilat janë arsyet kryesore të pakënaqësisë së qytetarëve?
Duma: Nuk ka shpresë! Nuk ka dritë në tunelin e gjatë të përpjekjeve dhe vështirësive të rënda të jetës së përditshme në Shqipëri. Pas nëntë vitesh sundim socialist në Shqipëri, faktet e pasqyruara në të dhënat, shifrat dhe perceptimet e shqiptarëve mund të cilësohen si dëshpëruese.
1.Ndëshkimi i qytetarëve me taksa.
Socialistët e filluan sundimin e tyre duke futur një taksë progresive, e cila në tre vjet dobësoi rritjen ekonomike të shtresës së mesme, qytetarëve të vetëpunësuar, mjekëve, avokatëve, specialistëve të IT-së, akademikëve, shërbimeve të konsulencës/know-how; profesionistët më të mirë u larguan nga Shqipëria, duke u rritur në 1400 mjekë që emigronin në Gjermani çdo vit. Kur përfshijmë Europën flasim edhe për më gjerë, sistemi shëndetësor shqiptar mbetet krejtësisht pa burime njerëzore.
2.Korrupsioni!
Le të vazhdojmë, shumica e shërbimeve qeveritare i janë besuar koncesioneve (PPP, të ashtuquajturat partneritete privat-publik) një numri të vogël kompanish me vlerë dyfish ose trefish se çmimet reale. Ilustrimi më i mirë i kësaj është kontrata “e kontrollit” në sistemin e kujdesit shëndetësor. Marrëveshja e kontrollit është një koncesion që i jepet një kompanie pa përvojë në sektorin e shëndetësisë që importon dhe eksporton kryesisht cigare.
Pronarja, Vilma Nushi, ka qenë një mbështetëse e fortë e kryeministrit aktual Rama gjatë viteve të tij në opozitë. Si shpërblim ajo merr çdo vit miliona euro, përmes një kontrate, në të cilën specifikohet se kompania, pavarësisht nga numri i qytetarëve që i nënshtrohen ekzaminimeve, do të gjenerojë të ardhura sikur të gjithë qytetarët të kenë kaluar dhe të kenë marrë një ekzaminim sistematik.
3.Një dekadë sundimi pa as një të dhjetën e rritjes së të ardhurave.
Sado që njerëzit të përpiqen, nuk ka rritje të qëndrueshme të të ardhurave të tyre. Paga minimale në Shqipëri mbetet më e ulëta në Ballkan, korrupsioni ka dëmtuar çdo kapilar të ekonomisë së tregut.
Mungesa e rregullave të lojës dhe meritokracia shkatërroi të gjithë potencialin për konkurrencë të shëndetshme. Çdo i ri që vendos të ndjekë arsimin e lartë duhet të marrë para hua për të studiuar dhe punuar jashtë vendit. Aktualisht, nuk ka një renditje të besueshme të universiteteve më të mira dhe nuk ka asnjë pikë referimi ku studentët do të konfirmonin nivelin e njohurive ose profesionalizmit të tyre kur kërkojnë punë. Kjo krijoi një lloj tendosjeje sizifiane, e cila krijoi një cikël të përsëritur dëshpërues dhe demotivues.
4.Nuk ka perspektivë europiane.
Pas nëntë vitesh, tregu europian është më larg se kurrë për shqiptarët, fuqia blerëse ka rënë, pagat janë ulur dhe fuqia blerëse po stagnon dhe më shumë se 70% e popullsisë është në luftë për mbijetesë. Shifrat tregojnë se 52% e shqiptarëve jetojnë me më pak se 10 euro në ditë. Kompanitë private shqiptare nuk marrin asnjë mbështetje shtetërore për marrjen e certifikatave ISO për hyrjen e produkteve të tyre në tregun europian.
Bujqësia pësoi një dështim të plotë të reformës strukturore; asnjë ekonomi e madhe bujqësore nuk mund të drejtohet pa rregullimin e ligjeve të pronësisë, gjë që e bën të pamundur krijimin e ekonomive të shkallës në bujqësi. Së fundi, vaji i përdorur për produktet bujqësore ka të njëjtin çmim me vajin për makina/automjete, i cili në Shqipëri ka çmimin më të lartë, krahasuar me çdo vend të rajonit dhe pjesës më të madhe të Europës. Pavarësisht gjithçkaje, socialistët mbeten në pushtet për shkak të manipulimit të sistemit zgjedhor që nga viti 2021, për shkak të blerjes së votave në zonat e varfra dhe krimit të organizuar që ushtron presion në zonat periferike, dhe natyrisht për shkak të vendimeve të këqija të opozitës vite më parë.
CdM: Ju keni qenë zëvendësministre për Integrime Evropian. Cilat janë shqetësimet tuaja kryesore për Ballkanin e Hapur? A e shihni atë si një kërcënim për anëtarësimin e Shqipërisë në BE? A e shihni atë si një kërcënim për stabilitetin dhe sigurinë rajonale?
Duma: Ballkani i Hapur përdoret nga Rama si mjet mashtrimi.
Ballkani i Hapur është një përpjekje politike që ka krijuar më shumë konfuzion se kurrë mes vendeve të Ballkanit.
Perspektiva europiane për integrimin e vendeve të Ballkanit, si dhe për integrimin e të gjithë Ballkanit në tërësi në Bashkimin Europian, ka qenë një synim për më shumë se 12 vjet.
Rama po përpiqet të mashtrojë opinionin publik me demagogji të politikës së jashtme, duke forcuar autokracinë ballkanike, duke lënë qëllimisht jashtë Kosovën.
Ballkani i hapur mund të ketë qenë dhe mund të jetë një proces plotësues i procesit të Berlinit. Procesi i Berlinit është i vetmi udhërrëfyes politik për bashkëpunimin rajonal drejt integrimit europian. Ai do të rishikohet dhe përshtatet për t’u aplikuar në të gjithë rajonin e Ballkanit, por nuk duhet të zëvendësohet nga subjekte më të vogla siç është Ballkani i Hapur aktualisht.
Megjithatë, ai mund të jetë një përpjekje e vlefshme si një hap drejt Procesit të Berlinit, vetëm nëse Kosova merr pjesë në të me potencialin e saj të plotë me mbështetjen e Shqipërisë, duke kontribuar kështu në pozicionin e merituar të ndikimit pozitiv të Shqipërisë në Ballkanin Perëndimor.
CdM: Ku i shihni alternativat për bashkëpunimin rajonal? A mjafton procesi i Berlinit?
Duma: Metodologjia e integrimit duhet të ndryshojë me të njëjtën shpejtësi, me të cilën po afrohen kërcënimet e reja në Ballkan.
Unë besoj fuqishëm se përpjekjet europiane duhet të përqendrohen më shumë në Ballkan.
Ballkani i Hapur nuk mund të “shitet” si një proces politik, por vetëm si një proces ekonomik. Ballkani i Hapur nuk mund të zëvendësojë qasjen e Procesit të Berlinit, mund të jetë një marrëdhënie e ndërvarësisë ekonomike përgatitore, por jo një subjekt politik. Integrimi në BE është një proces që merr udhëzime direkt nga BE-ja dhe nëse burimi i udhëzimeve është i ndryshëm, atëherë bëhet i rrezikshëm.
Ballkani i Hapur duhet të trajtojë kushtet e bashkëpunimit ekonomik, në vend që të veprojë si alternativë politike ndaj proceseve të integrimit në BE. Njerëzit nga Ballkani Perëndimor ëndërrojnë dhe e shohin veten si individë të qytetëruar perëndimor dhe nuk mund të lihen të gjejnë zgjidhje alternative për shkak të mungesës së mundësive. Investimet perëndimore, investimet europiane duhet të jenë investimet e huaja të para të renditura në këto vende. Kjo është një çështje urgjente, siç është urgjenca dhe shpejtësia e ndryshimeve në metodologjinë e integrimit në BE.
