“Nëse Lawrence-i do të vritej pasi shkroi këtë libër, ai ende do të ishte romancieri më i madh i Anglisë. Nëse dikush i përjashton të gjithë librat e tij përveç “Bij dhe Dashnorë “ dhe “Dashnori i Lady Çaterleit” ai ende mbetet shkrimtari më i madh i Anglisë. Një temë e madhe, të cilën pak romancierë atëherë apo tani kanë guxuar ta prekin. E megjithatë ai ia doli triumfalisht. Nuk ka asgjë të ngjashme me Bij dhe Dashnorë në të gjithë letërsinë” , tha Larkin-i. Një libër i madh, i renditur nga Biblioteka Moderne në vendin e nëntë mes 100 librave më të mëdhenj të shekullit 20, ky libër vjen në shqip nga shtëpia botuese “Pegi”.
“Po të them se kam shkruar një libër të madh” , kështu i çoi lajm D.H Lawrence –i botuesit të tij Edward Garnett-it , pasi i shpuri dorëshkrimin e “Bij dhe Dashnorë” në nëntor të vitit 1912. “Lexoje romanin tim – është roman i madh” . Mungesa e modestisë së Lawrence-it është e falshme: libri kaloi katër drafte dhe pas dy vitesh betejë ai u lehtësua pa masë kur e përfundoi. Ndjesia e ngazëllimit nuk zgjati shumë. Ai merakosej rreth titullit ( e kish titulluar fillimisht librin “Paul Morel”. Ai merakosej nëse do të përfitonte nga parathënia ( dhe me vonesë i postoi një Granett-it). Shqetësohej rreth xhaketës së pluhurit dhe e rregulloi me një mik, Ernest Collings, të skiconte një ( siç edhe parathënia, nuk u përdor). Nën këto shqetësime shtrihej një shqetësim më i thellë, rreth vetë tekstit: “Jam një admirues i madh i punës sime, ndërsa është e re, por pas njëfarë kohe nuk më pëlqen aq shumë” – pranonte ai.
Lawrence pati të drejtë. “Bij dhe Dashnorë” është një roman madhështor. Një shekull lexuesish kanë zgjedhur të njëjtin cilësim. FR Leavis e bëri kur e përfshiu Lawrence-in në “traditën e madhe” të romanit anglez, duke përfshirë Jane Austen-in , George Eliot-in, Henry James-in dhe Joseph Conrad-in. Po ashtu bëri edhe Philip Larkin-i, duke e përshkruar Lawrence-in, si “romancieri më i madh i Anglisë’ dhe “Bij dhe Dashnorë” arritjen e tij më të madhe: “ Thuajse çdo faqe e tij është absolutisht e përsosur”. Përsosmëria nuk ishte e dukshme për ata pranë Lawrence-it në atë kohë, duke përfshirë edhe të dashurën e tij të fëmijërisë Jessie Chambers, botuesin e tij Garnett-in dhe bashkëshorten e tij të ardhshme Frieda, të gjithë këta sugjeronin përmirësime dhe lanë shenjat e tyre në tekstin e përfunduar. Por recensat ishin të mira dhe 100 vjet më pas, reputacioni i romanit u rrit, pavarësisht zhytjes së fundit në qëndrimin kritik të Lawrence-it.
Skeda:
Titulli: Bij dhe dashnorë
Origjinali: Sons and lovers
Gjinia: Roman
Autori: D. H. Lawrence
Shqipëroi: Krenar Hadëri
Shtëpia botuese: Pegi
Viti: 2016
- 528
