Nga Andreas Dushi
Si sot, 110 vjet më parë, në Paris do të lindte një ndër iniciatoret e lëvizjeve feministe. Simone de Beauvoir, me anë të letërsisë dhe marrëdhënieve personale, hodhi dritë mbi të drejtat që vajza dhe gruaja kanë, si dhe mënyrën se si këto të drejta janë mohuar, shtypur dhe nënçmuar për shekuj me radhë.
Me librin e saj “Seksi i Dytë”, ndarë në dy vëllime, de Beauvoir tregon evoulimin e “femrës së racës njerëzore që quhet vajze dhe grua”. Duke u nisur qysh në kohët e hershme e duke vijuar deri në ditët e saj, libri u kthye në një kumt të padrejtësive dhe në një manual se si gjithçka mund të ndreqej.
Personazhet e librit janë gjithnjë vajza, pa emër, të cilat përfaqësojnë një kohë a rend shoqëror të caktuar. Kompleksiteti i tyre ndërtohet mbi koncepte që vetë autorja ka, të fituar nga eksperiencat e përditshme dhe studimet e kryera. Nisur nga kjo, shohim se si pjesa më e madhe e vajzave të letërsisë realiste duket sikur gjejnë ngushëllim në këtë vepër.
Po të lexohet me sfondin dhe shijen e “Seksi i Dytë”, Ana Karenina dhe Ema Bovari do të shihenin si dy fatkeqe, të cilat asnjëherë nuk ditën të pajtoheshin me fatin e tyre e për më tepër, as të bënin kompromise të ngjashme me atë të Dorian Greit. Veprimet e tyre nuk do të justifikoheshin, pasi nuk do të kishin nevojë për diçka të tillë, për sa kohë gjithçka që ato bëjnë nuk do të dukej “e çuditshme” apo “imorale”.
I ndryshëm është rasti i vajzës së letërsisë sonë. Fjalën e kam për Bardhën, vajzën prej Temali e cila frymëzoi rilindasin Pashko Vasa për të shkruar romanin më përfaqësues të jetës shoqërore që mbizotëronte gjatë asaj kohe në Shqipëri. Nëse lexohet me kujdes, duket sikur në të janë skalitur të gjithë tiparet e vuajtjeve të vajzave gjatë shekujve, përmendur nga de Beauvoir.
Shohim se si Bardha, përveç emrit nuk ka asgjë të bardhë e po kështu na jepet te “Seksi i Dytë” edhe vajza gjatë ecejakes së saj për t’u bërë grua dhe gruaja gjatë kalvarit për të qenë e denjë.
Duket sikur Bardhën e ka krijuar de Beauvoir e jo Pashko Vasa, i cili takohet me autoren e “Seksi i Dytë” vetëm në gjuhën e të shkruarit të romanit, atë frënge.
