Vendasit në veriperëndim të Sirisë thonë se vonesat e ndihmave pas tërmeteve të shkurtit çuan në vdekje të panevojshme. Ata fajësojnë veçanërisht OKB-në. Tani një komision i OKB-së ka bërë thirrje për hetime të mëtejshme. Çfarë do të ndodhë më tej?
Pas tërmetit të 6 shkurtit që goditi Turqinë dhe Sirinë, Muhannad Asvad dhe miqtë dhe fqinjët e mbijetuar kaluan katër orët e para duke përdorur duart e tyre të zhveshura për të gërmuar në mënyrë të dëshpëruar nëpër rrënojat e shtëpive të tyre të mëparshme. Ata dëgjuan zëra nën rrënoja, përfshirë zërat e fëmijëve. Asvadi dëgjoi vëllanë e tij.
“[Vëllai im] Ammar ishte një gazetar dhe një punonjës i ndihmës. Ai po kërkonte ndihmë nga nën rrënoja,” kujton ai. “Ne pritëm për ndihmë,” tha Aswad, i cili jeton në Salqin, në veriperëndim të Sirisë, në një zonë të kontrolluar nga forcat që kundërshtojnë qeverinë e diktatorit sirian Bashar Assad. “Por askush nuk erdhi.”
Në fund, Asvad humbi 25 anëtarë të familjes së tij në tërmet, duke përfshirë Ammarin. Kur ndihma e jashtme më në fund mbërriti, “ishte shumë, shumë vonë,” tha Asvad.
Louay Younis, një aktivist mediatik nga qyteti sirian i Jinderis, tregoi një histori të ngjashme. “Ishte si fundi i botës,” tha ai. Menjëherë pas tërmetit, vullnetarët përdorën sëpata dhe kazma në përpjekjet e tyre për të arritur të mbijetuarit e bllokuar.
“Kemi parë shumë raste të njerëzve që kanë qëndruar gjallë nën rrënoja për dy-tri ditë”, tha ai për DW, “por si pasojë e ardhjes së ngadaltë të ndihmës nga jashtë, ata vdiqën”.
Kombet e Bashkuara thonë se mbi 4,500 njerëz u vranë nga tërmeti në veriperëndim të Sirisë. Më shumë se 8,700 u plagosën dhe mbi 11,000 janë të pastrehë.
Pse u vonua kaq shumë ndihma?
Janë dhënë arsye të ndryshme për vonesën në arritjen e ndihmës në veriperëndim të Sirisë, e kontrolluar nga rebelët. Për shembull, organizatat e ndihmës të vendosura pak përtej kufirit në Turqi u prekën gjithashtu nga tërmeti – punëtorë humanitarë vdiqën dhe selia qendrore u shkatërrua – dhe disa rrugë për në Siri u dëmtuan.
Por OKB-ja ka ardhur për kritika të veçanta sepse, si një organizatë koordinuese, ajo nuk bëri thirrje për ekipet ndërkombëtare të kërkimit dhe shpëtimit urban për të adresuar situatën e rëndë në këtë pjesë të Sirisë të kontrolluar nga opozita. OKB-ja priti lejen nga qeveria siriane, e kryesuar nga diktatori Bashar Assad, për ta bërë këtë. Kjo përkundër faktit se prej disa kohësh ekspertët ligjorë thonë se OKB-ja nuk ka nevojë për leje për këtë lloj ndihme ndërkufitare. Ai gjithashtu injoron realitetin në terren: Qeveria siriane nuk i kontrollon gjithsesi këta kufij. Grupet rebele siriane dhe qeveria turke po.
Kreu i përpjekjeve për ndihmë të OKB-së, Martin Griffiths, kishte kërkuar më parë falje për dështimin e organizatës së tij në mediat sociale.
Pas tërmetit, Raed Saleh, kreu i forcës së mbrojtjes civile të Helmetave të Bardha të Sirisë, u tha gazetarëve se OKB-ja nuk kishte ndihmuar mjaftueshëm shpejt dhe ai kërkoi falje dhe një hetim.
“Padyshim, dështimet e reagimit në veriperëndim të Sirisë, përfshirë OKB-në, kanë shkaktuar drejtpërdrejt vdekje, lëndime dhe sëmundshmëri të shmangshme,” konfirmoi një grup studiuesish në një botim të marsit të revistës mjekësore britanike, The Lancet. Ata kërkuan gjithashtu “një komision të pavarur të mandatuar nga OKB për të hetuar”.
Komisioni i OKB-së kërkon gjithashtu rishikim
Në fillim të kësaj jave, një organ i OKB-së, Komisioni i Pavarur Ndërkombëtar i Hetimit për Sirinë, iu bashkua korit në rritje. Komisioni, i cili u krijua në vitin 2011 për të monitoruar abuzimet e të drejtave të njeriut në Siri, po prezantonte raportin e tij të 27-të në Këshillin e të Drejtave të Njeriut të OKB-së në Gjenevë. Gjatë takimit, kryetari i komisionit Paulo Pinheiro tha se organi mbështeti “thirrjet nga shumë sirianë dhe të tjerë për një rishikim të plotë të efektivitetit të OKB-së dhe reagimit humanitar të komunitetit ndërkombëtar ndaj katastrofës.”
Komenti i komisionit u vlerësua nga shumë vëzhgues të Sirisë. Por si do të dukej një rishikim i tillë? Dhe a mund të sjellë ndonjëherë drejtësi një hetim si ky për sirianët, si Aswad, të cilët janë ndikuar kaq tragjikisht?
DW thirri agjenci dhe zyra të ndryshme të OKB-së dhe, pavarësisht sugjerimit të fundit të Komisionit për Sirinë, mbetet e paqartë saktësisht se si mund të vazhdojë një hetim i tillë ose nëse do të vazhdojë ndonjëherë.
Si do ta hetojë OKB-ja… OKB-në?
Në një deklaratë, Komisioni për Sirinë i tha DW se nuk mund të bëjë asgjë më shumë sepse çdo rishikim i tillë bie jashtë mandatit të tij, që është të monitorojë shkeljet e të drejtave të njeriut brenda vendit. Nuk do të ishte organi i duhur për të kryer një hetim të tillë, theksoi një zëdhënës i komisionit.
Një tjetër zëdhënës në Zyrën e OKB-së për Koordinimin e Çështjeve Humanitare, ose OCHA, e cila punon më ngushtë me agjencitë e ndihmës me bazë pranë kufirit turko-sirian, shpjegoi se ka të ngjarë të ketë një rishikim të brendshëm.
“Është praktikë normale që OCHA të kryejë një rishikim të brendshëm të përgjigjes së saj për çdo emergjencë të madhe,” shpjegoi Kirsten Mildren, kreu i avokatisë publike të OCHA. “Kjo na ndihmon të përmirësojmë mënyrën se si reagojmë ndaj krizave të ardhshme dhe të bëjmë ndryshime në sistem kur është e nevojshme.”
Megjithatë, shtoi ajo, ai rishikim nuk do të kishte filluar ende, pasi përpjekjet për ndihma ishin në vazhdim dhe as rezultatet nuk do të bëheshin publike.
Një hetim i ardhshëm mund të mbështetet nga Këshilli i OKB-së për të Drejtat e Njeriut, tha për DW Matthew Brown, zyrtar i këshillit për informacionin publik. Këshilli, ose UNHRC, udhëhiqet nga 47 shtetet e tij anëtare, jo nga administratorët e OKB-së, shpjegoi Brown. Nëse ndonjë shtet anëtar dëshiron të bindë vendet e tjera që të kërkojnë një hetim të pavarur, atëherë kjo do të ishte një mënyrë për të filluar një hetim, tha ai.
UNHRC është aktualisht në seancë deri më 4 prill, shtoi Brown, por tani, ideja e një hetimi për vonesat e ndihmës siriane nuk është në axhendën e saj.
Duke bërë presion mbi menaxhmentin
Një mënyrë tjetër për të nisur një hetim të tillë do të ishte bërja e një kërkese në Asamblenë e Përgjithshme të OKB-së. Megjithatë, kjo do të ishte më e vështirë, sepse atëherë shumica e 193 vendeve anëtare të OKB-së do të duhet të bien dakord për një rezolutë – që një hetim në OKB, nga OKB – është i nevojshëm.
Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së Antonio Guterres ka gjithashtu fuqinë të urdhërojë një hetim të tillë. Ushtrimi i presionit mbi udhëheqjen e OKB-së ka ndihmuar në raste të ngjashme në të kaluarën. Për shembull, kjo është mënyra se si Haitianët fituan përfundimisht njëfarë shpërblimi pas një shpërthimi kolere në vitin 2010 në vendin e tyre.
Sëmundja filloi të përhapet në Haiti pasi paqeruajtësit e OKB-së – me shumë mundësi nga Nepali, ku kishte një shpërthim kolere në atë kohë – hodhën “mbeturinat e kontaminuara” në një lum të madh. Me fjalë të tjera, misioni i OKB-së futi kolerën në vend. Gjatë dekadës në vijim, rreth 10,000 vendas mendohet se janë vrarë nga kolera dhe mbi 800,000 janë prekur nga kjo sëmundje.
Pavarësisht pretendimeve të ndryshme të bëra përmes sistemit të mosmarrëveshjeve të brendshme të OKB-së, si dhe pretendimeve ligjore në gjykatat amerikane dhe protestave në rrugë, vetëm në vitin 2016 OKB-ja lëshoi një falje publike dhe ngriti një fond të posaçëm për Haitin. Vëzhguesit sugjerojnë se sekretari i përgjithshëm i OKB-së në atë kohë, Ban Ki-moon, më në fund u përgjigj për shkak të presionit publik.
Të jetosh me pasojat
Megjithatë, kur bëhet fjalë për një hetim të mundshëm për vonesat e ndihmave menjëherë pas tërmetit në Sirinë veriperëndimore, asnjë nga këto opsione nuk po merret në konsideratë.
“Është e lehtë të thuash se kemi nevojë për një hetim, por është shumë më e vështirë të bëhet,” tha për DW një anëtar i stafit të OKB-së, i cili kërkoi anonimitetin sepse nuk u lejuan të komentojnë publikisht situatën. “Është gjithashtu e vështirë të dihet se cila pjesë e OKB-së do të hetonte. Unë e di me të vërtetë se agjencitë humanitare brenda OKB-së po shohin me kujdes atë që ndodhi atje dhe se po diskutohet në nivelet më të larta. Njerëzit janë shumë të ndjeshëm për këtë. Ka ndjenjën se ishte një situatë vërtet e ndërlikuar, por gjithashtu se duhet parë me të vërtetë”.
Sa për sirianët si Aswad dhe Younis, të cilët humbën miqtë dhe familjen në katastrofë, ata nuk kanë zgjidhje tjetër veçse të mbajnë pasojat e vendimeve të marra deri tani nga shtëpitë e tyre në fillim të shkurtit.
Asvad do të donte t’i shihte vendasit më të përgatitur për fatkeqësitë natyrore dhe lehtësira të përmirësuara mjekësore në këtë pjesë të lënë pas dore të Sirisë. “Kam zbuluar se ka pajisje termike dhe gjithashtu audio që mund të ndihmojnë në përcaktimin se ku janë të mbijetuarit”, tha ai për DW. “Pse nuk kishim asnjë nga këto këtu?
“Përgjigja nga OKB-ja dhe organizatat e tjera ndërkombëtare ishte e tmerrshme dhe shumë vonë,” argumentoi Younis. “Unë do të doja të shihja zyrtarët e OKB-së përgjegjës për reagimin e tyre të ngadaltë. Njerëzit vdiqën për shkak të tyre.”
/DW
