Serbët protestues në qytetin e ndarë etnikisht të Mitrovicës në Kosovën veriore ngritën barrikada të reja të martën, disa orë pasi Serbia tha se kishte vënë ushtrinë e saj në gatishmërinë më të lartë luftarake pas javëve të përshkallëzimit të tensioneve midis Beogradit dhe Prishtinës. Ministria e Mbrojtjes e Serbisë tha se duke pasur parasysh ngjarjet e fundit në rajon dhe besimin e Beogradit se Kosova po përgatitej të sulmonte serbët dhe të largonte me forcë barrikadat, presidenti Aleksandër Vuçiç kishte urdhëruar ushtrinë dhe policinë e Serbisë të viheshin në gatishmërinë më të lartë.
Qeveria e Kosovës u bëri thirrje paqeruajtësve të NATO-s që të heqin barrikadat, por tha se kishte kapacitet dhe gatishmëri për të vepruar. Një ushtar letonez i udhëhequr nga NATO inspekton një kamion në një postblloqe në një nga rrugët kryesore për në pikën e kalimit kufitar me Serbinë më 11 dhjetor 2022 afër Zubin Potok, Kosovë. Kosova dhe Serbia synojnë t’i bashkohen Bashkimit Evropian dhe kanë rënë dakord, si pjesë e këtij procesi anëtarësimi, të zgjidhin çështjet e tyre të pazgjidhura dhe të ndërtojnë marrëdhënie të mira fqinjësore.
Pse ka tensione?
Kosova fitoi pavarësinë nga Serbia në vitin 2008, pothuajse një dekadë pas një kryengritjeje guerile kundër sundimit represiv të Beogradit. Serbia, megjithatë, ende e konsideron Kosovën si pjesë integrale të territorit të saj dhe refuzon sugjerimet se po rrit tensionet dhe konfliktin brenda kufijve të fqinjit të saj. Beogradi akuzon Prishtinën për shkeljen e të drejtave të minoritetit serb.
Serbët etnikë, të cilët nuk e njohin qeverinë e Prishtinës apo institucionet shtetërore të Kosovës, përbëjnë 5% të 1.8 milionë banorëve të Kosovës, me shqiptarë etnikë që përbëjnë rreth 90%. Serbët e kanë shprehur armiqësinë e tyre duke refuzuar t’i paguajnë operatorit energjetik të Kosovës për energjinë elektrike që ata përdorin, për shembull, dhe duke sulmuar shpesh policinë që përpiqet të arrestojë.
Pse u ndezën sërish tensionet?
Tensionet e reja etnike kanë shpërthyer që nga 10 dhjetori kur serbët ngritën postblloqe të shumta dhe shkëmbyen zjarr me policinë pas arrestimit të një ish-polici serb për sulmin e dyshuar të policëve në shërbim gjatë një proteste të mëparshme. Përplasja vjen pas muajsh telashe për çështjen e targave të makinave.
Kosova prej vitesh ka dashur që rreth 50,000 serbët në veri t’i ndërrojnë targat e veturave të tyre serbe në ato të lëshuara nga Prishtina, si pjesë e dëshirës së qeverisë për të vendosur autoritet mbi territorin e saj. Më 31 korrik, Prishtina njoftoi një afat prej dy muajsh për ndërrimin e targave, duke shkaktuar protesta, por më vonë u pajtua që ta shtyjë datën e zbatimit në vitin e ardhshëm. Kryetarët serbë etnikë në komunat veriore, së bashku me gjykatësit vendas dhe rreth 600 oficerë policie, dhanë dorëheqjen në nëntor në shenjë proteste ndaj ndryshimit të afërt.
Çfarë duan serbët?
Serbët në Kosovë duan të krijojnë një asociacion të komunave me shumicë serbe që do të funksiononte me autonomi më të madhe. Serbia dhe Kosova kanë bërë pak përparim në këtë dhe çështje të tjera që nga angazhimi në 2013 për dialogun e sponsorizuar nga BE. Aleanca tha se do të ndërhynte në përputhje me mandatin e saj nëse stabiliteti në zonë do të rrezikohej. Misioni i Bashkimit Evropian për Sundimin e Ligjit në Kosovë (EULEX), i cili mbërriti në vitin 2008, ende ka rreth 200 policë specialë atje.
