Nga Veton Surroi
Është e lehtë rruga e Kosovës: të mos bëjë atë që bën Thaçi
1.
Kosova nuk e ka fare të vështirë ta ndërtojë një koncept të ri negociator; thjesht, nuk duhet të bëjë atë që ka bërë Hashim Thaçi dhe bashkëpunëtorët e tij deri tani. Prej vitit 2011 deri më sot kanë bërë negociata duke vënë në pikëpyetje statusin e Kosovës, e në dy vjetët e kaluar këto negociata kanë vënë në pyetje edhe tërësinë tokësore të Kosovës. Pra, në dialogun e Brukselit Kosova ka negociuar duke pranuar se pavarësia e Kosovës ka të njëjtën vlerë dhe mundësi zhvillimi, sa edhe vendosja e Kosovës nën sovranitetin e Serbisë. Ndërkohë, Thaçi dhe negociatorët me të kanë pranuar se mund të bisedohet edhe për kufijtë e vendit, në emër të korrigjimit.
Që të dyja këto pozicione janë të dëmshme. Vetëpranimi i një pavarësie të kontestuar ka çuar në gabime të tjera, siç ishte Bashkësia e komunave serbe, si rirregullim i brendshëm në kundërshtim me Kushtetutën e vendit, ndërkohë që negociatat për “korrigjim” e çojnë në Kosovën që të shërbejë për destabilizimin e tërë regjionit. Asnjëra prej këtyre qasjeve nuk siguron normalizim të marrëdhënieve me Serbinë; krijon vetëm abnormalizim të mëtejmë.
2.
Me gjithë dobësinë evidente institucionale, i mbetet Kuvendit të Kosovës që ta ndërpresë këtë rrjedhë negociatore.
Parlamenti i vendit mund të bëjë dy gjëra me rëndësi.
Së pari dhe urgjentisht, duhet të mblidhet për ta ndalur Hashim Thaçin që në emër të Kosovës të veprojë më tutje në negociata. Ai tashmë ka tejkaluar jo vetëm kornizat e mungesës së përkrahjes politike për veprimet e veta, por ka tejkaluar edhe kornizat e së lejuarës me Kushtetutë. Në aktin më të madh juridik të vendit nuk i jepet kompetenca që të vërë në pyetje (a tryezë bisedimesh) tërësinë tokësore të vendit. Përkundrazi, e ka krejtësisht të ndaluar.
Në këtë vazhdë Kuvendi i Kosovës ka mundësi të krijojë një rezolutë me të cilën, në formë të thjeshtësuar, definohen tri vija të kuqe, të cilat negociatorët kosovarë nuk do t’i kalojnë.
Pra, Kosova do të hyjë në negociata duke mos i bërë të negociueshëm kufijtë shtetërorë me të cilat, në një proces të ndërmjetësuar ndërkombëtar me mandat të Këshillit të Sigurimit të OKB-së vendi ka shpallur Pavarësinë.
Pastaj, Kosova do të hyjë në negociata duke mos i bërë objekt të tyre rregullimin e vet kushtetues të një demokracie shekullare dhe shumëkulturore.
Dhe, së fundmi, Kosova do të hyjë në negociata duke mos e vënë si objekt të tyre përcaktimin strategjik që, duke bashkëjetuar në fqinjësi të mirë, të jetë në të ardhmën vend anëtar i NATO-s dhe i Bashkimit Evropian.
Po t’i kishte këto tri qasje parimore (“vija të kuqe”) Kosova nuk do të pranonte që të shkonte në Bruksel për t’ia vënë vetes asteriskun e mëdyshjes a ka shpallur pavarësi a jo, nuk do të merrej me “korrigjime” kufijsh e as do të vendnumëronte në pozitën e vet ndërkombëtare.
3.
Këto tri qasje parimore do të ndihmojnë për të penguar rrugën e tanishme të theqafjes, por janë të pamjaftueshme pa veprimin e dytë të nevojshëm, e ai është definimi i një kornize të re negociatore. Kjo kornizë duhet që ta largojë vendin nga skenari i një “konference ndërkombëtare”, në të cilën do të hapeshin temat regjionale dhe do të rikthehej ndikimi i Rusisë. Nga ana tjetër, kjo kornizë duhet ta drejtojë kah formati evropian, me përkrahje amerikane, që tejkalon dukshëm rezultatet e vobekëta të “dialogut të Brukselit”.
Korniza, rrjedhimisht, do të kërkojë që Kosova të përcaktojë se çka është ajo që kërkon në këtë proces negociator. Dhe, kjo nuk është e vështirë të bëhet konceptualisht. Gjatë pothuajse tërë dhjetëvjetëshit të Pavarësisë së Kosovës, negociatat zhvilloheshin në ambiguitet, dykuptimësi: si të bëhet një lloj bashkëpunimi me entitete që nuk e njohin njëri-tjetrin. Procesi i ardhshëm negociator duhet të fillojë prej një premise normale: si të bashkëpunojnë, në fqinjësi të mirë, Kosova dhe Serbia, si shtete evropiane. Pra, konceptualisht, si të transformohet konfrontimi në bashkëpunim?
Duket si fantashkencë që ky të jetë synimi, por është fantashkencë, sepse deri tani synimet e negociatave mes Kosovës e Serbisë kanë qenë të varfra – qenë për të penguar fërkimet, njërin pas tjetrit, e jo atë që duhet bërë, që Serbia dhe Kosova të synojnë një paqe të qëndrueshme. Një paqe ku do të trajtonin të gjitha çështjet e hapura që mund të jenë kauzë luftërash në të ardhmen.
4.
Kjo është diçka që Kuvendi i Kosovës së bashku me Qeverinë mund ta bëjnë menjëherë, në ditët në vijim.
Në fakt, kjo është diçka që partitë politike në Kosovë, në pushtet e opozitë, duhet ta bëjnë menjëherë.
Nëse nuk e kanë vërejtur, vendi i cili negocion territorin e vet tashmë quhet të ketë hyrë në gjendje të jashtëzakonshme.
