Nga Aurenc Bebja*, Francë – 1 Shkurt 2022
“Pro Armenia” ka botuar, me 10 nëntor 1901, në f.186-187, një shkrim në lidhje me thirrjen e Ismail Qemalit drejtuar asokohe qeverive dhe popujve të Europës dhe në veçanti Francës për t’u ardhur në ndihmë të gjithë kombeve të shtypura nga regjimi hamidian, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :
Një thirrje për Europën dhe Francën
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Ismail Qemal beu, në bashkëpunim me krerët e tjerë të partisë reofrmatore osmane, u drejton qeverive dhe popujve të Europës dhe në veçanti Francës një thirrje në emër të të gjithë kombeve të shtypur nga regjimi hamidian. Ai tregon në të njëjtën kohë të keqen (sëmundjen) dhe ilaçin dhe fjala e tij bëhet dhe më e besueshme se ai është mysliman dhe kështu zhduken parandjenjat e këqija të masakrave, në rast se një ndërhyrje evropiane do të çlironte “fanatizmin mysliman”.
Këtu është ky dokument i rëndësishëm :
“Ne, myslimanët dhe të krishterët e Turqisë, mirënjohës ndaj Evropës për të mirat e saj, dënojmë politikat e regjimit aktual në një kohë kur, duke kulmuar në devijimet e tij, ai hedh një sfidë të pakonceptueshme ndaj asaj të kombeve të mëdha, mosinteresimi i të cilëve gjithmonë na ka inkurajuar më së shumti që të kërkojmë mbrojtje.
Dinastia osmane u vendos nga Traktatet e Londrës dhe Parisit mbi themelet solide të së drejtës ndërkombëtare, por me kushtin e shprehur që ajo do të njihte, siç ka njohur nga Perandoritë e Larta, të drejtat civile dhe politike, me barazinë absolute të të gjithë subjekteve të saj, si dhe heqjen e abuzimeve të lënë trashëgim nga një e kaluar e dënuar përgjithmonë.
Perandoria, e cila ishte në prag të humbjes, u shpëtua për herë të dytë nga Evropa, e cila i imponoi njohjen dhe zbatimin e dispozitave të Traktatit të Berlinit. Ne e dimë vlerën që iu dha në Kostandinopojë këtyre klauzolave të pranuara kaq solemnisht në Berlin. Drejtësia u shfuqizua, ligjet u shkelën, taksapaguesit u shtypën nën taksat e padrejta dhe arbitrare, konfiskimet u rivendosën, thesari publik u plaçkit, nëpunësit e shtetit u privuan nga rroga e tyre, ushtria nga paga e saj, popullata të pambrojtura u shfarosën në masë, i gjithë vendi u zhyt në mjerim ekstrem.
A do të lejohet që kjo gjendje e anarkisë, e nihilizmit zyrtar të vazhdojë më? A do të vazhdojnë qeveritë të qëndrojnë në heshtje ndërsa ndodhin keqbërje të paprecedenta? Franca, e cila ka marrëdhënie shekullore me Lindjen, e cila pa dyshim është e vetëdijshme për detyrimet që ka kontraktuar ndaj nënshtetasve të sulltanit duke kundërshtuar, nga të plotfuqishmit e saj në kongres, që ekzekutimi i klauzolave të parashikuara në favor të tyre u vu nën kontrollin e fuqive kontraktuese, do të dijë të mbetet e denjë për veten duke kërkuar, me autoritetin që i takon, ilaçet më të përshtatshme për plagët që brejnë Turqinë. Këto ilaçe (mjete juridike), për më tepër, janë të gjitha të shënuara në Traktatin e Berlinit dhe në protokollet që janë jurisprudenca. Nenet 23, 61 dhe 62 dhe rregulloret organike të hartuara në përputhje me dispozitat e tyre, përcaktojnë të gjitha të drejtat e fituara, si për popullsinë e Turqisë në Evropë, ashtu edhe për atë në Azi.
Moszbatimi i përcaktimeve të traktatit përbën një vepër penale e cila, sipas mendimit të shprehur nga presidenti i kongresit në seancën e 9 korrikut, do t’i detyronte Fuqitë të shqetësoheshin për të dhe të bien dakord për takimet e reja diplomatike. Prandaj është takimi i një konference apo komisioni ndërkombëtar që është thelbësor sot dhe misioni i të cilit do të ishte rishikimi i rregulloreve të shpallura tashmë dhe që kanë mbetur një letër e vdekur, për të hartuar të tjera të përshtatura më mirë me rrethanat dhe nevojat aktuale, pasi të ketë mbledhur opinionet e popullatave në fjalë dhe duke u kujdesur që të mos lihen vend për intriga me të cilat dikush do të kërkonte të shtrembëronte synimet e Fuqive në sytë e myslimanëve. Vetëkuptohet se një nga masat që kërkon situata do të ishte administrimi nga ky komision, bashkë me Portën Sublime, i financave deri në përfundimin e organizimit që do të futet. Dhe kur Europa të ketë kryer kështu detyrën e saj deri në fund, myslimanët dhe të krishterët, popujt e Turqisë së Evropës dhe Azisë, duke përfituar në të njëjtën bazë nga drejtësia e barabartë për të gjithë, do të pushojnë së ndari për t’u dërrmuar më mirë, por të gjithë, të ribashkuar në të njëjtën ndjenjë mirënjohjeje, ata do të bekojnë çlirimtarët të cilëve do t’u detyrohen të jetojnë në paqe dhe të gëzojnë punën e tyre.”
