Ka pak forma të vuajtjes njerëzore në botë që vendi ballkanik i Shqipërisë nuk i kishte njohur përgjatë torturave gjatë shekullit të 20-të. Shqipëria përjetoi izolimin e stilit të Koresë së Veriut kur diktatura represive staliniste që e sundoi nga viti 1945 deri në 1985; e shkëputi vendin nga informacionet dhe ndikimet e jashtme, mbi të metën e Shqipërisë për të qenë një vend historikisht i errët dhe i paarritshëm.
Udhëheqësi absolut Enver Hoxha ndërpreu lidhjet jo vetëm me Perëndimin, por edhe me ish-Jugosllavinë, vetë Bashkimin Sovjetik dhe përfundimisht me Kinën.
Nën sundimin e tij 41-vjeçar, shqiptarët e dinin atë që sirianët e kuptuan: mizorinë dhe absurditetin e jetës nën një regjim totalitar, me vdekje të panumërta dhe zhdukje të të dashurve në kampet e burgut, ndërsa pjesa tjetër e vendit u zhyt në varfëri dhe mjerim. Ashtu si libanezët dhe jemenasit e sotëm, populli i Shqipërisë mbante radhë për bukë dhe karburant.
Skema ‘Ponzi’ që libanezët pësuan ka një precedent edhe në Shqipëri. Në vitet 1990, vendi u trondit nga ngritja dhe rënia dramatike e skemave piramidale. Qindra mijëra shqiptarë humbën kursimet. Kur skemat u shembën, trazirat shpërthyen në të gjithë vendin, qeveria ra, kombi përfundoi në anarki dhe pasoi një luftë gati civile në të cilën u vranë 2000 shqiptarë.
Dhe ashtu si afganët, ukrainasit dhe më shumë se 200 milionë emigrantë të tjerë në lëvizje sot në botë, shqiptarët janë të njohur me dhimbjen e mërgimit dhe shpërnguljes. Gjatë luftës civile, ata u larguan masivisht nga vendi. Shumë shqiptarë që tentonin të arratiseshin u pushkatuan. Përsëri, në fund të viteve 1990, qindra mijëra shqiptarë u larguan nga Kosova për t’i shpëtuar forcave plaçkitëse serbe.
Por më pas ndodhi “këputja”. Në dhjetor 1990, pak më shumë se një vit pasi u shemb muri i Berlinit, qeveria komuniste e Shqipërisë ra, duke sjellë fundin e historisë pas së cilës Shqipëria mund të ndiqte vetëm një rrugë: drejt kapitalizmit, demokracisë dhe lirisë.
Ferit Hoxha, përfaqësuesi i përhershëm i Shqipërisë në OKB, kujton qartë një botë që u nda me dhunë në dysh: Para dhe pas komunizmit autoritar.
Ai tha për Arab News: Unë jam rritur në një vend ku ke një gazetë, një zë, një linjë dhe nuk të lejohet të mendosh. Prindërit më thanë të mendoja dy herë për atë që thashë dhe kujt ia thashë. Liria, tha ai, fillon “kur vë në dyshim atë që dëgjon. Liria nuk do të thotë që mund të bësh gjithçka që dëshiron. Jo. Liria ndërtohet përmes institucioneve, ligjeve, rregullave, llogaridhënies, drejtësisë.”
Kërkimi i lirisë ka një jehonë të thellë në një vend siç është Shqipëria, kronika e historisë politike të së cilës, sipas Hoxhës, ka një temë të përsëritur: Dominimi.
“Ndër shekuj, shqiptarët kanë luftuar për të gjetur realisht vendin e tyre, të drejtat e tyre dhe për të përcaktuar të ardhmen e tyre. Ata nuk e kanë pasur gjithmonë mundësinë”, shtoi ai. Dhe ai vuri në dukje se shqiptarët gjithmonë kanë rezistuar përmes “gjuhës, kulturës, identitetit”.
Ai kujtoi një kohë kur vendi i tij ishte një pabesë në botë. “Dhe sigurisht, kur je një vend i vogël dhe jo i rëndësishëm siç ishim ne në atë kohë, thjesht harrohesh. Ju mund ta mendoni veten si qendra e botës, por në realitet jeni të harruar.”
Tridhjetë vjet më vonë Shqipëria është gjithçka tjetër veçse e harruar. Ndërsa bota përjeton trazira të paprecedentë, me probleme që variojnë nga pandemia e koronavirusit dhe lufta në Ukrainë, thatësira dhe uria e pashmangshme në Somali, Shqipëria ka qenë një nga zërat më të zhurmshëm që mbrojnë të pafuqishëm nga vendi i saj në Këshillin e Sigurimit të OKB-së.
Vendet anëtare, të cilat shpesh bëjnë fushatë për një vend për vite me radhë, kanë një fjalë në misionet paqeruajtëse dhe qasjet e tjera të këshillit ndaj pikave të nxehta të konfliktit, plus një zë të fortë për çështjet e paqes dhe sigurisë ndërkombëtare.
Çfarë e transformoi Shqipërinë në 30 vitet e fundit nga një shtet i pabesë në një avokate të zëshme të vlerave universale në skenën ndërkombëtare? Çfarë ndodhi gjatë rrugës?
Hoxha tha: Ajo që ndodhi ishte transformim. Përparimi dhe ndryshimi i parë (në fillim të viteve 1990) ishin si asgjë tjetër që Shqipëria ka njohur për 2500 vitet e fundit. Kaq gjithëpërfshirës ishte ndryshimi, aq i fortë ishte dëshira dhe kaq i thellë ishte transformimi.
Ai është i vetëdijshëm se e kaluara e dhimbshme e Shqipërisë do t’u tingëllojë e njohur njerëzve në shumë vende edhe në këto kohë post-moderne. Fjalimet e tij plot pasion në Këshillin e Sigurimit mbartin brenda tyre bindjen e përvojës së jetuar. Kur ai sanksionon Kartën e OKB-së dhe parimet universale në deklaratat e tij, ato marrin një kuptim të ri. Fjalët e tij në dhomë kanë unazën e së vërtetës dhe të qartësisë.
Gjatë një takimi të fundit të Këshillit të Sigurimit për Sirinë, për shembull, Hoxha filloi duke thënë se nuk kishte asnjë vend tjetër në botë ku shprehja “nuk duket fundi” përveç Sirisë.
Ai vuri në dukje se pas 11 vitesh dhune, zgjidhja në Siri tani varet në mënyrë thelbësore nga procesi politik.
Hoxha shtoi: “Po të isha një qytetar i moshuar (në Siri) sot, pavarësisht se sa shumë mund të kisha vuajtur, pavarësisht se sa anëtarë të familjes sime mund të kishin vdekur ose të zhdukur në mesin e atyre 130,000 njerëzve që janë të pagjetur, dhe pavarësisht nga shumë anëtarë. se familja ime ndodhet në burgjet famëkeqe të regjimit, do të bëj një pyetje: A mund ta ndërtoj të ardhmen time me të njëjtët njerëz? A mund ta ndërtoj të ardhmen time me të njëjtin dominim të një pjese të vendit mbi gjithçka tjetër?
“Nëse përgjigja është po, atëherë do të shohim fillimin e kapitullit tjetër të luftës. Sepse ka një gjë që kemi mësuar nga dominimi mijëravjeçar i Shqipërisë: se në fund të fundit, çfarëdo që të bëjmë, njerëzit duan lirinë, paqen dhe prosperitetin. Thellë në vetvete keni dëshirën e zjarrtë për të jetuar një jetë me dinjitet. Dhe nuk ka asnjë qenie njerëzore në Tokë që do të donte të jetonte pa një minimum dinjiteti. Kjo është arsyeja pse për mua, pa përgjegjësi, Siria nuk do të ketë një fund.
Nga Palestina në Jemen, Libi dhe Liban, sipas Hoxhës, ekzistonte një fije e përbashkët dhe ajo ishte “paqëndrueshmëria”. Ndonëse çdo situatë ishte unike, Hoxha fajin për paqëndrueshmërinë ia hodhi në klasave politike që nuk kishin arritur të bashkoheshin ose të kalonin nga interesat e tyre të ngushta në ato të popullit dhe vendit të tyre.
“Kjo është një dobësi e madhe e klasës politike. Kur klasa politike nuk është realisht në gjendje të bashkohet, atëherë keni institucione të dobëta që nuk e lejojnë vendin të ecë realisht përpara. Pra, ka një provë të madhe pjekurie për shumë vende: A duam të ndërtojmë gjëra për të gjithë ne, apo vetëm për disa prej nesh?”
Ky, tha ai, ishte rasti në Jemen, për shembull, ku një “përpjekje e madhe” investimesh në një proces të nisur nga klasa politike jemenase do të siguronte një tampon kundër dhe do të dobësonte ndjeshëm ndikimet e shumta të jashtme të vendeve egoiste.
“Kjo është arsyeja pse tani jemi kaq të etur për të mbështetur armëpushimin, për ta zgjatur atë dhe për të zgjidhur çështjet e mbetura, si mbyllja e rrugëve brenda dhe jashtë Taizit, mungesa e bashkëpunimit të Houthis, etj. Objektivi është që të marrim vëmendjen dhe mbështetjen e nevojshme nga këshilli. Mbështetja e Këshillit të Sigurimit është thelbësore sepse është ai lloj cunami pozitiv ndaj të cilit nuk mund të shkoni”, shtoi Hoxha.
Ka një gjë që kemi mësuar nga dominimi mijëravjeçar i Shqipërisë: se në fund të fundit, çfarëdo që të bëjmë, njerëzit duan lirinë, paqen dhe prosperitetin.
Në Libi, problemi ishte legjitimiteti.
“Sot, ne kemi dy qeveri në Libi, dy mjedise paralele dhe asgjë e mirë nuk mund të dalë nga kjo derisa të rivendoset njëfarë legjitimiteti. Kudo kemi parë marrjen e pushtetit me dhunë ose me mjete të tjera, ose me prokurë, që nuk ka zgjatur. Mund të ketë zgjatur për një kohë të caktuar, por nuk arriti të fitonte zemrat dhe mendjet e njerëzve.”
Ashtu si Shqipëria kishte miq që qëndruan pranë popullit të saj ndërsa ata përpiqeshin të gjenin qëndrimet e tyre në një botë të re pas vitesh izolimi, Hoxha beson se Lindja e Mesme mund të përfitojë nga “energjia pozitive” që Arabia Saudite dhe vendet e tjera të Gjirit mund të rrezatojnë në një përndryshe rajon i mjerë.
Hoxha theksoi se roli i tyre nuk ishte askund tjetër aq i nevojshëm sa ishte në konfliktin palestinezo-izraelit. Ai e përshkroi Arabinë Saudite dhe pjesën tjetër të vendeve të Gjirit si lojtarë të rëndësishëm që po bëheshin më aktivë.
“Ato mund të jenë jashtëzakonisht të dobishme për të çuar përpara jo vetëm çështjen e grave, paqen dhe sigurinë, dhe avancimin e të drejtave kudo, por gjithashtu, më shumë se çdo gjë tjetër, ato mund të ndihmojnë në mbushjen e vendeve të Lindjes së Mesme me energji pozitive, për të mundësuar ata të dalin nga gropa në të cilën kanë ngecur për 70 ose më shumë vitet e fundit.”
Hoxha tha se fuqia e vendeve të Gjirit ishte “e pamasë”, ndikimi i tyre po rritej dhe aftësia e tyre ishte atje, por se ata duhej të vepronin në një mënyrë më të koordinuar.
“Sepse ata janë të rëndësishëm në vetvete, por kanë edhe miq dhe marrëdhënie me pushtete të tjera. Dhe shpresoj që kjo të përdoret jo vetëm dypalëshe, por rajonale dhe globale për të nxitur realisht paqen dhe një zgjidhje për Lindjen e Mesme. Ne po kërkojmë një rol më të madh, më të koordinuar me aktorët e tjerë për t’u siguruar që të kemi një proces që do t’i ndihmonte të gjithë të ecin përpara në konfliktin më kompleks dhe më tragjik që kemi njohur që nga Lufta e Dytë Botërore, i cili është konflikti izraelito-palestinez”, shtoi ai.
Përkthyer dhe përshtatur nga Arabnews.com
