Në rrugicat e Amsterdamit dhe Brukselit është e lehtë të hasësh njerëz të të gjitha kombësive. Postat e para në rrugën e drogës, dy kryeqytetet evropiane zbritën afërsinë me portet e Roterdamit dhe Antwerp-it dhe hapën dyert e aksesit të privilegjuar për drogën që mbërrin në kontinent. Në këtë rrëmujë të qyteteve, megjithatë, shqiptarët duket se janë zhdukur nga rruga. Për ata që hetojnë ky është një sinjal i qartë. Klanet me origjinë nga Toka e Shqiponjave kanë bërë një hop cilësor.
“Këta janë biznesmenë me një pamje të papritur”, shpjegon për IrpiMedia, Fatjona Mejdini, koordinatore e seksionit shqiptar të Iniciativës Globale kundër Krimit të Organizuar Transnacional, duke i bërë jehonë asaj që thuhej për krimin e organizuar italian vite më parë. E ulur pas një tavoline në një apartament të vogël, të përshtatur me selinë lokale të organizatës, në qendër të Tiranës, ajo rigjen hapat e ngjitjes së shqiptarëve në panteonin e krimit. “Ata filluan si shoferë të trafikantëve italianë, ata punonin si punëtorë në portet e Amsterdamit dhe Roterdamit për të tërhequr ngarkesat që vinin, të tjerët transportonin kokainë nëpër Evropë. Më pas gjërat ndryshuan dhe ata kuptuan se mund të mbulonin vetë të gjithë zinxhirin e furnizimit, duke u akredituar drejtpërdrejt me furnizuesit e Amerikës së Jugut”.
Në pak vite ata kanë arritur të krijojnë një sistem që nuk ka asgjë për t’u pasur zili atyre të organizatave historikisht më të strukturuara, sipas asaj që doli nga hetimet më të fundit, si ai i quajtur Los Blancos, i koordinuar nga prokurori i Firences dhe i kryer së bashku me Europolin dhe prokurorët e tjerë ndërkombëtarë.
Një udhëtim në Zvicër
Një makinë e vogël e drejtuar nga një burrë rreth të 50-tave ndalohet për një kontroll policie në periferi të Firences. Një grua e moshuar në sediljen pranë shoferit. Burrat e Skuadrës Fluturuese fitojnë pa dështuar. Ata e dinë që çifti i çuditshëm po fsheh diçka, se ai udhëtim në Zvicër, më 18 maj 2015, nuk është thjesht një pushim. Pas një kërkimi të shkurtër, agjentët gjejnë atë që kërkojnë: 9 kg heroinë të fshehura në thasë. Menjëherë pas kësaj, një makinë tjetër ndaloi me dy trafikantë shqiptarë në bord, në emër të të cilëve dy korrierët italianë po transportonin heroinë.
Dy korrierët e drogës janë dy fiorentinë të padyshuar, të pacensuruar. Për 2500 euro secili, disa muaj më parë, kishin sjellë nga qyteti gjerman i Dyseldorfit në Firence një kilogram kokainë, të punësuar nga trafikanti shqiptar Florenc Ceni. “Një kilogram banane për t’i çuar përtej kufirit”, tha “plaka” – e mbiquajtur kështu nga kriminelët shqiptarë – e përgjuar në atë kohë nga forcat e policisë italiane. Përveç ekipit të pazakontë të korrierëve dhe përsëritjes së krimit, vëmendjen e hetuesve e tërhoqi lehtësia e klaneve shqiptare për të lëvizur sasi të mëdha droge falë kontakteve të drejtpërdrejta me bashkatdhetarët me banim në Holandë dhe Belgjikë. Megjithatë, në këtë pikë të hetimit, ata nuk do ta kishin imagjinuar asnjëherë të ishin pranë mposhtjes së organizatës më të madhe kriminale, krejt shqiptare, e pa njohur më parë.
Kompania Bello
Kompania Bello ka furnizuar Evropën me tonelata kokainë prej vitesh. Një oktapod me 14 tentakula, aq sa janë identifikuar qelizat e kartelit, u përhap në dhjetë vende, nga Emiratet e Bashkuara Arabe në Ekuador, duke kaluar nëpër Itali dhe Shqipëri. Një sindikatë origjinale ndërkombëtare që u ekspozua pjesërisht në shtator 2020 me operacionin maksi Los Blancos, i cili përfundoi me tridhjetë urdhra paraburgimi dhe 84 trafikantë të arrestuar. Duke filluar nga Firence, hetimet çuan në zbulimin e një koordinimi të organizuar ushtarakisht, i aftë për të importuar tonelata pluhur të bardhë dhe për të arritur në sheshe si Torino, Roma, Rimini, Padova, Verona dhe provinca të tjera italiane.
Klanet shqiptare menaxhonin në mënyrë të pavarur shpërndarjen me pakicë, por ishin gjithashtu të afta të furnizonin grupe autonome historikisht të pranishme në sheshe, si p.sh. klanet mafioze të Madonnella di Bari, të cilat blinin ekskluzivisht nga grupi shqiptar Memia – që i përkiste organizatës së Kompania Bello – ose klanit Camorra të Continit, kanali kryesor i furnizimit të të cilit ishte ai i vëllezërve Memetaj – i lidhur gjithashtu me kartelin transnacional. Në krye të gjithë shoqatës është një i njohur i vjetër i prokurorëve të gjysmës së Evropës, i cili u ngrit në lajmet kombëtare italiane në 2011 për një arratisje të guximshme nga burgu i Voghera: trafikanti shqiptar i drogës Dritan Rexhepi, i ndaluar në Ekuador që prej vitit 2014.
Rexhepi hedh hapat e parë në botën e krimit si vrasës me pagesë. Në vitin 2013, kur tashmë ishte i arratisur, në fakt u dënua për dy vrasje të kryera në vitin 1998 në Shqipëri, kur ishte vetëm 18 vjeç. I regjistruar në fakultetin e drejtësisë, ai u largua nga vendi menjëherë pas moshës 20-vjeçare për t’u fshehur dhe grabitur me armë në Belgjikë. I inkuadruar në vitin 2008 nga një gjykatë italiane për trafik kokaine, ai u arratis në vitin 2011. Në vitet në vijim, deri në arrestimin e tij në 2014, në një operacion që çoi në sekuestrimin e 278 kilogramëve kokainë, Rexhepi ka njohur dhe krijuar marrëdhënie të qëndrueshme me drogën, trafikantët e karteleve më me ndikim, duke hedhur themelet për menaxhimin e Kompania Bello.
Nga pas hekurave, Rexhepi arriti të drejtonte operacionet, falë korrupsionit të stafit të burgut. Nga blerja e sasive të mëdha të lëndëve narkotike në Amerikën e Jugut e deri te transporti detar në portet e Roterdamit dhe Antwerp-it, Rexhepi ka ushtruar fuqi të jashtëzakonshme. Në Amerikën e Jugut ai mundi të blinte kokainën më të pastër për 4400 dollarë për kilogram. Sapo mbërriti në portet evropiane – ku zbarkoi lehtësisht falë kontakteve me kolegë trafikantë si Denis Matoshi tashmë i njohur – pluhuri i bardhë kushtonte mbi 20 mijë dollarë për kilogram. Furnizuesit e Amerikës së Jugut kishin një besim të tillë te Rexhepi, saqë ata adoptuan sistemin e transportit 50 dhe 50: gjysma e ngarkesës ishte në emër të trafikantit shqiptar, me vulën “Bello” ose “RS6” – pulla njohjeje të organizatës – gjysma tjetër ishte në pronësi të latinëve.
Jo vetëm. Një pjesë e kokainës, që i atribuohet Rexhepit ose bashkëpunëtorëve të tij shqiptarë, shpesh merrej me kredi. Gjithashtu, një përqindje e drogës nominalisht të amerikano-jugorëve iu besua klanit shqiptar për t’u shpërndarë në Evropë, duke dëshmuar kapilaritetin dhe efikasitetin e organizatës së ngritur nga celulat shqiptare që vepronin në Kontinentin e Vjetër.
Dritan Rexhepi
Kompania Bello ka punuar si një federatë krimi, bazuar në një ndarje të saktë të detyrave dhe të ardhurave, e ndihmuar nga një sistem komunikimi i sofistikuar i koduar (nëpërmjet BlackBerry) dhe i koordinuar nga Rexhepi. Nga njëra anë, tregtarët me shumicë të substancës, të identifikuar nga hetuesit në Cartelin kolumbian del Norte del Valle, një aleat i Kartelit meksikan de Sinaloa. Kontaktet garantoheshin nga një grup trafikantësh droge ekuadorianë të udhëhequr nga Cesar Emilio Montenegro Castillo, më miqësisht Don Monti, dhe nga një personazhi Antrax, i quajtur Diomar, i paidentifikuar nga hetuesit.
Ngarkesat, madje më shumë se një ton për dërgesë, u nisën nga Guayaquil dhe mbërritën në Evropë, ku, në pritje të tyre, ishte pjesa tjetër e organizatës, zinxhiri i mirëndërtuar i shpërndarjes. Importuesit, në krye të organizatave të tyre, në çdo rast ishin pajisur me një rrjet shërbimesh të përbashkëta dhe marrëdhënie të ndërsjella ndihme dhe informacioni. Zinxhiri i furnizimit përfshinte ndihmë ekonomike për familjet e të burgosurve dhe asistencë për mbledhjen e borxheve. Më pas, secili merrej me shpërndarjen e një përqindje të drogës që arriti në Evropë falë bashkëpunimit të qelizave të shpërndara në të gjithë kontinentin. Ekzistenca e një konsorciumi të tillë, që operon mes dy anëve të Atlantikut, ka kontribuar sigurisht në kthimin e vëmendjes te krimi i organizuar me origjinë shqiptare. Por lidershipi në rritje i agjentëve shqiptarë në tregun botëror, në sytë e hetuesve, nuk është asgjë e re.
Gjatë dekadës së fundit, një gjurmë gjaku ka njollosur rrugët e Quito-s dhe qyteteve të tjera në Ekuador, një seri vrasjesh, gjurmët e të cilave të çojnë drejtpërdrejt në Tiranë. Nga vrasja e gazetarit investigativ Fausto Valdiviezo, për të cilën të dyshuarit e hetuesve u fokusuan tek trafikanti shqiptar i drogës Adriatik Tresa, tek vrasja e vetë Tresës, e marrë nga një grup policësh të rremë dhe e gjetur pa jetë në nëntor 2020, faktet e gjakut që përfshin shtetas të kombësisë shqiptare janë shumëfishuar vitet e fundit në vendin e Amerikës së Jugut. Protagonizmi në rritje i bandave shqiptare në trafikun transatlantik të kokainës konfirmohet edhe në Kontinentin e Vjetër. Ndërmjet viteve 2018 dhe 2020, sipas të dhënave të Europol, 266 të arrestuar në Evropë për trafik kokaine ishin shqiptarë, kombësia më e përfaqësuar përpara 257 brazilianëve dhe 168 kolumbianëve.
Me pak fjalë, ndikimi në rritje i shqiptarëve në rrugët e kokainës shkon përtej kufijve të Ekuadorit. “Shqiptarët u treguan të besueshëm në zinxhirin e shpërndarjes, më pas u çliruan dhe u bënë ndërmjetës”, shpjegon Fabian Zhilla, këshilltar i lartë i Iniciativës Globale dhe asistent i institucioneve hetimore shqiptare. Në vitin 2016 ai kontribuoi në një raport hartografik të bandave shqiptare që vepronin në Shqipëri dhe në kontinentin europian. “Ata filluan aktivitetet e tyre në Mbretërinë e Bashkuar, ku prania e ‘Ndrangheta’s është më pak e fortë se në vendet e tjera, dhe tani po zgjerohen gjetkë. Megjithatë, ka shumë organizata që po kalojnë në këtë treg që ofron mundësi për të gjithë”.
Në vitin 2020, konfiskimet e kokainës në portet e Roterdamit dhe Antwerp-it regjistruan një rekord prej 65.5 tonësh – maja e ajsbergut sipas hetuesve. Dhe tendenca duket se nuk është e kundërt, duke qenë se në shkurt 2021 doganat bllokuan një ngarkesë me 27 tonë pluhur të bardhë. Në Itali, konfiskimet janë katërfishuar (13.4 ton në 2020), krahasuar me vitin 2018. Prandaj, trafikimi nuk ndikohet nga pandemia apo bllokimi dhe operacioni maksimal që në tetor 2021 çoi në mbi njëqind kërkime në qytetet e Brukselit, Liège dhe Antwerp-i ka treguar edhe një herë sesi klanet shqiptare, ‘Ndrangheta’ dhe ajo kolumbiane janë në gjendje të bashkëpunojnë në sinergji, duke punuar substancën e saposhkarkuar në laboratorë që ndodhen pranë kryeqytetit belg.
Shumëkombëshet e krimit
“Kompania Bello është një rast unik tani për tani”, thotë Fabian Zhilla, “mund të supozojmë se ka realitete të tjera si ky, por këto nuk janë struktura të organizuara me një synim final homogjen, por një konvergjencë interesash, ngjitja e të cilave bazohet mbi origjinën nga të njëjtat qytete dhe për bashkësinë e gjuhës”. “Struktura tipike e bandave shqiptare bazohet në qarqe koncentrike”, shpjegon Fatjona Mejdini. “Në rrethin e parë gjejmë dy, tre persona, shpesh të bashkuar me një lidhje gjaku: vëllezër, kushërinj, kunetër. Në të dytin gjejmë njerëz nga i njëjti qytet apo zonë gjeografike të vendit, në të tretin shqiptarë nga qytete të tjera ose në çdo rast njerëz që flasin gjuhën”. Një mori organizatash të vogla që bashkëpunojnë ndërkombëtarisht dhe lajnë hesapet në kufijtë e tyre, për të mos rrezikuar asgjë në vendet evropiane ku ata zhvillojnë biznesin e tyre. “Mëdheu përdoret nga grupet që operojnë jashtë vendit si një pishinë rekrutimi dhe si një vend për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve”.
Më shumë se 40 organizata të anketuara në raportin e lartpërmendur të 2016-ës kanë ndryshuar biznes, janë ristrukturuar, por janë ende aktive.
Specializimet dhe bizneset shpesh varen nga arsye historike dhe gjeografike. Elbasani, në kufirin me Maqedoninë, historikisht është prekur nga trafiku i heroinës nga Turqia dhe muajt e fundit është bërë shpesh kryefjalë për një sërë vrasjesh të kryera në sheshin publik. Shkodra, në kufirin me Malin e Zi, ka një traditë të gjatë të familjeve kriminale të përfshira në kontrabandën dhe trafikimin e qenieve njerëzore në kufi. Vitet e fundit, zona është kthyer në një nga zonat kryesore të prodhimit të marijuanës, pas mbylljes së kultivimit në natyrë në Lazarat në vitin 2014.
Nga ana tjetër, Vlora ndikohet nga afërsia me Italinë dhe është qyteti nga i cili historikisht largohen ngarkesat me marijuanë drejt Pulias. Pas rënies së Lazaratit, klanet e zhvendosën pjesën më të madhe të prodhimit të tyre të kanabisit drejtpërdrejt në provincën e Vlorës, në mënyrë që të kalonin një distancë më të shkurtër për të transportuar lëndën. Durrësi ka një vlerë strategjike edhe për portin e tij, kryesorin në Shqipëri dhe është një vend për investime dhe pastrim parash në infrastrukturat turistike dhe hoteliere. Grupe të tjera janë aktive edhe në Fier, një qytet i vogël në rrugën që të çon nga Vlora në Tiranë dhe, padyshim, në vetë Tiranën.
Mirësevini në Tiranë
Kryeqyteti i Shqipërisë sot është një kantier ndërtimi në ajër të hapur. Ndërtesa të reja me një dizajn futuristik lindin në çdo hapësirë të qytetit, skajet e rrugëve janë të mbuluara me shenja të Tiranës që do të jetë. “Një bum ndërtimesh si rezultat i një fluksi të paprecedentë parash të favorizuar nga rregullat e vendit”, komenton Zef Preci, drejtor i Qendrës Shqiptare për Kërkime Ekonomike (ACER), “por çmimet e pasurive të paluajtshme – nga 1000 në 3000 euro për metër katror – nuk korrespondojnë me fuqinë reale blerëse të qytetarëve shqiptarë”. Në fakt, vitet e fundit qeveria e Tiranës është kujdesur që investimet në vend të jenë gjithnjë e më interesante: zero taksa për kompanitë me fitime deri në 130 mijë euro, deri në 15% për ata që fitojnë diçka (ose shumë) në më shumë. Gjithashtu, TVSH 0% për shitjet nën 80 mijë euro, zero taksa në sektorin e turizmit hotelier për hotelet me 4 dhe 5 yje, për ata që punojnë në sektorët e agroushqimit dhe teknologjisë së informacionit.
Të gjitha me fuqi punëtore të kualifikuar dhe kostot më të ulëta në Evropën Lindore. Paga mesatare në Shqipëri, në fakt është pak më shumë se 313 euro në muaj. Një pabarazi që do të thotë se në 5 vitet e fundit gati 10% e qytetarëve shqiptarë kanë zgjedhur ende emigracionin. Një vlerësim i pastrimit të të ardhurave të trafikut të paligjshëm në Shqipëri është pothuajse i pamundur. Por disa tregues tregojnë qartë se cilat tendenca janë në zhvillim e sipër.
Monedha shqiptare është e mbivlerësuar, për të ruajtur këtë stabilitet në kursin e këmbimit me euron, ekonomia duhet të rritet me 12% në vit”, shpjegon Preçi. “Këto janë efektet e fluksit të kapitalit kriminal, veçanërisht në sektorin e ndërtimit, të favorizuar nga politikat e Qeverisë për tërheqjen e investimeve dhe nga zgjerimi i kompetencave në këtë fushë në favor të kryebashkiakëve: tani ka shumë më pak hapa për të marrë një leje ndërtimi”.
Sipas të dhënave që zotëron Guardia di Finanza italiane, volumi i transfertave të pa gjurmuara nga Shqipëria drejt Italisë do të dyfishohej vitin e kaluar. “Është gjithashtu e vërtetë që në Itali janë 50 mijë kompani me pronarë shqiptarë, të cilat mund të kenë rritur normën e dërgesave të emigrantëve, në një periudhë krize të rëndë ekonomike”, komenton Preçi. “Por edhe në një anketë të ngjashme tonën, të kryer për volumin e transfertave nga Mbretëria e Bashkuar në Shqipëri, përmes kanaleve ligjore si Western Union, rezultoi se fluksi ishte trefishuar në vetëm një vit. Problemi i vërtetë këtu në Shqipëri nuk është mungesa e rregullave por zbatimi konkret i tyre. Ka shumë rrugë shpëtimi, nëse nuk i godasim mafiet me fuqi ekonomike, nuk do të mund t’i mposhtim kurrë”.
Përzierja e interesave mes politikës dhe organizatave kriminale është një temë e debatit të përditshëm në Shqipëri. Ish-ministri i Brendshëm (2013-2017) i qeverisë socialiste të Edi Ramës, Saimir Tahiri, u gjykua për trafik ndërkombëtar droge, i dyshuar nga policia italiane si pjesë e një konsorciumi kriminal që vepron në dy brigjet e detit Adriatik.
I dënuar “vetëm” për shpërdorim detyre nga prokurori shqiptar për krime të rënda, Tahiri fillimisht u përjashtua nga partia dhe u ndalua nga detyra publike, por Gjykata e Lartë e Tiranës urdhëroi rishikimin e çështjes së tij për disa gabime procedurale në procesin e dytë vite më parë.
Emri i kryebashkiakut të Tiranës, Erion Veliaj, figuron në vend të tij në letrat e funksionimit të Procura di Catanzaro Basso Profilo. Si pjesë e një hetimi që ka çmontuar interesat e një klani Ndrangheta të interesuar për të investuar në Shqipëri, bashkia e Tiranës është një bashkëbiseduese miqësore, të paktën sipas përgjimeve për Saverio dhe Tommaso Brutto, të dy ish-këshilltarët bashkiakë në Kalabri përfunduan në arrest shtëpiak në fillim të vitit para se një dënim i Gjykatës së Lartë të anulonte urdhrin e paraburgimit.
Ndikimet e botës kriminale në politikë e kanë shtyrë Shqipërinë drejt një reforme të thellë që duhet të garantojë një autonomi më të madhe dhe operacione gjyqësore. Me shtytjen e Bashkimit Evropian – vendi ka ambicien t’i bashkohet – dhe Shteteve të Bashkuara, përpjekja e reformës solli në vitin 2019 një prokuror të ri special kundër korrupsionit, të quajtur SPAK, Struktura dhe Posaçme Anti-Korrupsion. Gjyqtarët dhe hetuesit e SPAK-ut iu desh të kalonin nëpër pirunët e “vettingut”, një proces rivlerësimi të karrierës së çdo gjyqtari individual mbi bazën e titujve, pronave dhe marrëdhënieve në të shkuarën.
Vettingu u krijua në vitin 2016 për t’i dhënë fund korrupsionit të shfrenuar në sistemin gjyqësor shqiptar dhe të 800 magjistratët në detyrë në atë kohë iu nënshtruan. Këto ekzaminime shkaktuan një tërmet në prokurorinë e shtetit të vogël të Adriatikut, duke paralizuar sistemin gjyqësor. Në fakt, Gjykata e Kasacionit qëndroi me vetëm një gjyqtar për dy vjet, ndërkohë që Gjykata Kushtetuese pësoi një periudhë të zgjatur pezullimi, sërish për shkak të mungesës së stafit.
Kryetari i Gjykatës së Lartë, Xhezair Zaganjori, ishte ndër viktimat e shquara të procesit të rimarrjes në pyetje. “SPAK u bë vërtet funksional në shtator 2021, pas një procesi vlerësimi shumë të plotë”, shpjegon Zhilla, “tani është një organ tërësisht i pavarur që i raporton vetëm parlamentit. Shenjat e para janë pozitive, 99% e çështjeve të para të dërguara në Gjykatë kanë pasur një ndjekje gjyqësore”. Një hap i parë për të frenuar fuqinë e organizatave kriminale që kanë kaluar gjerësisht kufijtë kombëtarë.
Marrë nga “Investigative Reporting Project Italy”
